ÖZET 

Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Alımı

GİRİŞ 

Konu: Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Alımı.                               

I- Dahilde İşleme Rejimi Hakkında Genel Bilgiler

Dahilde İşleme Rejimi (DİR), Ekonomik etkili gümrük rejimlerinden birisi olup, ilgili mevzuatı; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 108 ilâ 122.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 319, 345 ilâ 369.maddeleri, 2005/8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı, 2006/12 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği, 2007/2 sayılı Dahilde İşleme Rejimine İlişkin İşlemlerin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Yapılmasına Dair Tebliğ, çeşitli Genelgeler ve Tasarruflu yazılarla düzenlenmiştir.

– Dahilde İşleme Rejimi (DİR) en basit tarifi ile: Hammadde ve ara maddelerin gümrük vergileri ödenmeden ve ticaret politikaları önlemleri uygulanmadan, vergilerin teminata bağlanarak Türkiye’ye ithali ve bu eşyaların Türkiye’de üretimde kullanılarak, işlenmiş ürün olarak ihraç edilmesi ve verilen teminatın geri alınması sistemidir. “Şartlı Muafiyet Sistemi” ve “Geri Ödeme Sistemi” şeklinde iki uygulama yönteminden oluşmaktadır.

A- Tanımlar:

Şartlı Muafiyet Sistemi: Serbest dolaşımda olmayan eşyanın, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilmesini, eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminatın iade edilmesi ve eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasını,

Geri Ödeme Sistemi: Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergilerinin, dahilde işleme rejimi kapsamında geri verilmesini ve eşyanın bu şekilde dahilde işleme rejiminden yararlanmasını,

Serbest Dolaşımda Bulunan Eşya: 4458 sayılı Gümrük Kanununun 18.maddesi hükmüne göre tümüyle Türkiye Gümrük Bölgesinde elde edilen ve bünyesinde Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan ithal edilen girdileri bulundurmayan veya şartlı muafiyet düzenlemelerine tabi tutulan eşyadan elde edilen ve tabi olduğu rejim hükümleri uyarınca özel ekonomik önem taşımadığı tespit edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesi dışındaki ülke veya topraklardan serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutularak ithal edilen veya Türkiye Gümrük Bölgesinde yukarıda belirtilen eşyadan ayrı ayrı veya birlikte elde edilen veya üretilen eşyayı,

İşleme Faaliyeti: Eşyanın montajı, kurulması ve diğer eşya ile birleştirilmesi dahil olmak üzere işçiliğe tabi tutulması, işlenmesi, yenilenmesi, düzenli hale getirilmesi dahil olmak üzere tamir edilmesi ile işleme sırasında tamamen veya kısmen tüketilse dahi işlem görmüş ürünün bünyesinde bulunmayan ancak, bu ürünün üretilmesini sağlayan veya kolaylaştıran önceden belirlenmiş bazı eşyanın kullanılmasını,

İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl veya ikincil işlem görmüş ürün, başka bir değişle, işleme faaliyetleri sonucunda elde edilen tüm ürünleri,

Asıl İşlem Görmüş Ürün: Dahilde işleme rejimi kapsamında elde edilmesi amaçlanan ürünü,

İkincil İşlem Görmüş Ürün: İşleme faaliyetleri sonucunda elde edilen asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürünü/ürünleri,

İthal Eşyası: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile işlem görmüş ürünün bünyesinde yer almamakla birlikte çalışmasını sağlayan madde (yakıt ve yağ dahil) ya da hizmetin devamını sağlayan madde (yedek parça, vb.), ambalaj ve işletme malzemesini,

İşletme Malzemesi: İşleme faaliyetleri sırasında tamamen veya kısmen tüketilseler dahi, ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ancak ürünün bünyesinde yer almayan ve sabit tesislerin çalışabilir durumda olmasını temin eden (enerji ve yakıt hariç), yatırım malı makine ve teçhizat niteliğinde olmayan malzemeyi,

Vergi: Eşyanın ithali ve ihracında tahsili öngörülen vergi, resim, harç, fon ve benzeri-bütün mali yükleri,

Fire Ve Zayiat: İthal eşyasından, işleme faaliyetleri esnasında buharlaşma, sızma, gaz olarak havaya karışma, kuruma veya damıtma şeklinde yitirilen ve imha olan kısım ile ekonomik değeri olmayan atıkları,

Döviz Kullanım Oranı: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamındaki CIF ithal (yurt içi alımlar hariç) tutarının FOB ihraç tutarına (ikincil işlem görmüş ürünün serbest dolaşıma giriş rejimi hükümlerine göre ithalatının yapılması halinde bu ürünün gümrük kıymeti dahil) olan yüzde oranını,

Önceden İthalat: İşlem görmüş ürünün ihracından önce bu ürünün elde edilmesinde kullanılacak eşyanın ithalini,

Önceden İhracat: İthal eşyasının şartlı muafiyet sisteminde ithal edilmesinden önce, eşdeğer eşyadan elde edilmiş işlem görmüş ürünün ihraç edilmesini,

Eşdeğer Eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8 (sekiz)’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu, ticari kalite ve teknik özellikleri itibarıyla aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşyayı,  

Ticaret Politikası Önlemleri: İthalat Rejimi Kararının 4 üncü maddesinde belirtilen mevzuat çerçevesinde alınan önlemleri,  

Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhracat ile ihracat sayılan satış ve teslimlerde gümrük muafiyetli ithalat ve/veya yurt içi alımlara imkan sağlayan Bakanlıkça (Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü’nce) düzenlenen belgeyi,

Dahilde İşleme İzni: İhraç amacıyla gümrük muafiyetli ithalata imkan sağlayan ve gümrük idarelerince verilen izni,

Belge Süresi: Dahilde işleme izin belgesi üzerinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında ithalat ve/veya ihracat işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi,

Belge Süresi Sonu: Belge süresi bitiminin rastladığı ayın son gününü,

İhracat Süresi: Dahilde işleme izin belgesinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında sadece ihracat ile ihracat sayılan satış ve teslim işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi,

İthalat Süresi: Dahilde işleme izin belgesinde kayıtlı bulunan ve belge kapsamında sadece ithalat ve/veya yurt içi alım işlemlerinin gerçekleştirileceği ve tüm istisnaların uygulanacağı dönemi,

Satır Kodu: Dahilde işleme izin belgesinde yer alan, ithal ve ihraç eşyasını tarif eden ve Dahilde İşleme Rejimine ilişkin bilgi iletişiminde dikkate alınacak belge numarasını da içeren kod bilgisini,

Vergi, Resim Ve Harç İstisnası: İhracat, İhracat Sayılan Satış ve Teslimler ile Döviz Kazandırıcı Hizmet ve Faaliyetlerde Vergi, Resim ve Harç İstisnası Hakkında Karar ve Tebliğ hükümleri uyarınca dahilde işleme izin belgesine uygulanacak tüm istisnaları,

İfade eder (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 108.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 349.maddesi, 2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı’nın 3.maddesi, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 3.maddesi, Dahilde İşleme Rejimine İlişkin İşlemlerin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Yapılmasına Dair 2007/2 Sayılı Tebliğin 4.maddesi).

“D1” Kodlu DİİB’ler: Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki Şartlı Muafiyet Sistemi çerçevesinde (Eşdeğer Eşya Kullanımı dahil) Bakanlığımızca düzenlenen Belgelerdir. İhracat 2006/12 sayılı Tebliğ’in 5 ve 6 ncı maddelerine istinaden düzenlenmektedir.

“D3” Kodlu DİİB’ler: Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki İhracat Sayılan Satış ve Teslimlerde gümrük muafiyeti çerçevesinde Bakanlığımızca düzenlenen Belgelerdir. İhracat 2005/2 sayılı Tebliğ’e istinaden düzenlenmektedir.

“D5” Kodlu DİİB’ler: Dahilde İşleme Rejimi kapsamındaki Geri Ödeme Sistemi çerçevesinde Bakanlığımızca düzenlenen Belgelerdir. Halihazırda, İhracat 2006/12 sayılı Tebliğ’in 11, 12 ve 13 üncü maddelerine istinaden düzenlenmekte olup, fiiliyatta ve ticari hayatta pek tercih edilmemektedir.

B- Yurt İçi Alımlar:

1) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul, değişmemiş eşya ve ambalaj malzemeleri, bu Tebliğin 5.maddesi hükmüne göre ithal edilebileceği gibi, yurt içinden de temin edilebilir.

2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde, belge kapsamında Katma Değer Vergisi’nde tecil-terkin sistemine istinaden eşya alımı ve ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından alım yapılabilir. Ayrıca, Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belge kapsamında yurt içi alıma ilişkin yeni düzenlemeler yapılabilir.

3) Belge kapsamında ihraç edilmek üzere yurt içinden temin edilen eşya, bu Tebliğin uygulanması bakımından (3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla) ithal eşyası gibi değerlendirilir.

4) Ancak, belge kapsamında yurt içinden temin edilen eşya için, bu Tebliğin ikincil işlem görmüş ürüne ve döviz kullanım oranına ilişkin hükümleri uygulanmaz.

5) Dahilde işleme izin belgesi kapsamında yurt içinden temin edilen eşyanın belge süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak ihracının gerçekleştirilmemesi halinde, bu Tebliğin 45.maddesinde belirtilen 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238.maddesi hükmü uygulanmaz.

6) Dahilde işleme izin belgesi kapsamındaki yurt içi alımın, belge süresi içerisinde gerçekleştirilmesi gerekir. Ancak, işlem görmüş ürünün ihracının gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, süresi sona erse dahi dahilde işleme izin belgesi kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından belge süresinden sonra da yurt içi alım yapılabilir. Bu alımlara, taahhüt kapatma müracaatının bu Tebliğin 37.maddesinde belirtilen süreler içerisinde yapılması kaydıyla, ilgili bölge müdürlüklerince izin verilir. Bu kapsamda yapılan alımlarda teminat aranmayabilir.

7) Önceden ihracatın gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, belge kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından yurt içi alımın yapılmasına imkân bulunmaması halinde, ilgili bölge müdürlüğünün uygun görüşünün olması kaydıyla Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu durumun tespitinden itibaren belgeye azami 6 (altı) ay ek süre verilmek suretiyle ithalat yapılmasına izin verilebilir.

8) Belge kapsamında katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesindeki alımlar, bu Tebliğ ile KDV Genel Uygulama Tebliği hükümlerine istinaden yapılır. Bu kapsamda, katma değer vergisinde tecil-terkin sistemine istinaden yurt içinden eşya alımından önce eşdeğer eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, buna tekabül eden eşya belge süresi sonuna kadar katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurt içinden temin edilebilir (2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı’nın 5.maddesi, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 7.maddesi).

Ancak, belge kapsamında yurt içinden temin edilen eşya için, bu Tebliğin ikincil işlem görmüş ürüne ve döviz kullanım oranına ilişkin hükümleri uygulanmaz.

Ayrıca, Dahilde işleme izin belgesi kapsamında yurt içinden temin edilen eşyanın belge süresi içerisinde işlem görmüş ürün olarak ihracının gerçekleştirilmemesi halinde, bu Tebliğin 45.maddesinde belirtilen 4458 sayılı Gümrük Kanununun 238.maddesi hükmü uygulanmaz. Önceden ihracatın gerçekleştiğinin belgelenmesi kaydıyla, belge kapsamında ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından yurt içi alımın yapılmasına imkân bulunmaması halinde, Bakanlıkça bu durumun tespitinden itibaren belgeye azami 6 (altı) ay ek süre verilerek ithalat yapılmasına izin verilebilir.

– DİİB kapsamında yurt içinden alınan eşyanın işleme faaliyetine tabi tutulması sonucu elde edilen ikincil işlem görmüş ürünün ihracı zorunlu değildir. Bu itibarla, söz konusu ürünün ihraç edilmemesi nedeniyle bir müeyyide uygulanamaz. DİİB kapsamında yurt içinden alınan eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, belge süresi içerisinde ihraç edilmemesi durumunda, Gümrük Kanunu’nun 238.maddesinde öngörülen 2 (iki) kat “Eşyanın gümrüklenmiş değerinin iki katı”, para cezası uygulanmaz.

C- Teminat:

1) Şartlı muafiyet sistemi çerçevesinde dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapılacak ithalattan doğan vergi, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda belirtilen esaslar çerçevesinde teminata tabidir (teminata bağlanır).

2) Birinci fıkra hükmü çerçevesinde, ithalatta alınması gereken vergi, yurt içi alımlarda ise Bakanlık ve/veya ilgili kuruluşlarca belirlenen tutar üzerinden teminat alınır.

3) Teminat; a- Para, b- Bankalar tarafından verilen teminat mektupları, c- Hazine tahvil ve bonoları, unsurlarından biri veya birkaçından oluşabilir (2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı’nın 6.maddesi, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 8.maddesi).  

D- İndirimli Teminat Uygulaması:

1) İndirimli teminat uygulaması çerçevesinde; a) Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası (YYS) sahibi firmalar veya belge/izin müracaat tarihinden önceki iki takvim yılı içerisinde herhangi bir yıl asgari 25 (yirmibeş) milyon ABD Doları tutarında ihracat yapan onaylanmış kişi statü belgesi sahibi imalatçı firmaların dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, iki yıl süresince bu ithalattan doğan verginin % 1’inin,

b) Belge/izin müracaat tarihinden önceki iki takvim yılı içerisinde herhangi bir yıl 5 (beş) milyon ABD Doları tutarı (bu tutar dahil) ile 25 (yirmibeş) milyon ABD Doları tutarı arasında ihracat yapan onaylanmış kişi statü belgesi sahibi imalatçı firmaların dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, iki yıl süresince bu ithalattan doğan verginin % 5’inin,

c) Onaylanmış kişi statü belgesi sahibi firmaların dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin % 10’unun,

ç) Onaylanmış kişi statü belgesi sahibi olmayan dış ticaret sermaye şirketleri ile sektörel dış ticaret şirketlerinin belge/izin müracaat tarihinden önceki takvim yılı içerisinde gerçekleştirdikleri ihracat kadar dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin % 10’unun,

d) İmalatçı-ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önceki dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin % 10’unun,

e) Son üç takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 5 (beş) Milyon ABD Dolarını geçen veya son beş takvim yılı itibarıyla ihracatı her bir yıl için 1 (bir) Milyon ABD Dolarını geçen ihracatçıların, belge/izin müracaat tarihinden önce dört yıl içerisinde düzenlenmiş, ihracat taahhüdü kapatılmış, dahilde işleme izin belgeleri ve 27/1/2005 tarihinden sonra düzenlenen dahilde işleme izinleri kapsamında sanayi ürünleri için toplam 1 (bir) Milyon ABD Dolarından tarım ve işlenmiş tarım ürünleri için toplam 500 (beşyüz) Bin ABD Dolarından az olmamak kaydıyla gerçekleştirdikleri ihracat kadar belge/izin kapsamında yapacakları ithalatta, bu ithalattan doğan verginin % 10’unun, teminat olarak yatırılması kaydıyla, gümrük idaresince ithalatın gerçekleştirilmesine izin verilir. Ancak, BİLGE (Bilgisayarlı Gümrük Etkinlikleri) Sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinden yapılacak ithalatta indirimli teminat uygulanmaz. Geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında anti-damping ve sübvansiyon vergisine indirimli teminat uygulanmaz, bunun dışında bu ithalattan doğan vergi, bu fıkra çerçevesinde indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır. Geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında uygulanan teminat oranı Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü), bu ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar artırılabilir.

2) Birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen ihracat tutarlarının hesaplanmasında, firmanın doğrudan kendisinin yaptığı ihracatın yanı sıra, söz konusu firmanın üyesi bulunduğu ihracatçı birliğince onaylanmış kayıtlar ile tevsik edilmesi şartıyla; dış ticaret sermaye şirketleri, sektörel dış ticaret şirketleri, aracı ihracatçı şirketler ve grup şirketleri aracılığıyla gerçekleştirildiği tespit edilen ihracat da dikkate alınır.

3) Birinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentleri çerçevesinde, indirimli teminat uygulamasından yararlandırılacak ithalat tutarının hesaplanmasında; firma adına düzenlenen ve henüz ihracat taahhüdü kapatılmamış tüm belgeler ile 27/1/2005 tarihinden sonra verilen izinler kapsamında indirimli teminat uygulamasından yararlandırılan toplam ithalat tutarı düşülür.

4) Belge/izin müracaatı esnasında birinci fıkrada belirtilen şartları taşımayan ancak daha sonra belge/izin süresi içerisinde bu şartlara sahip olan dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni de indirimli teminat uygulamasından yararlandırılır. Bu kapsamda gerçekleştirilmiş ithalata ilişkin alınan teminatların indirimli teminat oranını aşan kısmı, belge/izin sahibi firmaya iade edilir.

5) Birinci fıkranın (a), (b) ve (c) bentlerindeki hükümler, doğrudan gümrük idaresi tarafından uygulanır.    6) Birinci fıkranın (ç), (d) ve (e) bentlerindeki hükümler ise, dahilde işleme izin belgesi için özel şartlar bölümündeki hükme istinaden gümrük idaresi tarafından uygulanır. Dahilde işleme izni kapsamında ise gümrük idaresince, Bakanlıktan (İhracat Genel Müdürlüğü) ilgili firmanın indirimli teminat uygulamasından yararlanabileceği ithalat tutarına ilişkin bilgi alınması suretiyle işlem yapılır.

7) Birinci fıkra çerçevesinde indirimli teminat uygulamasından yararlandırılmayan dahilde işleme izin belgesi kapsamında, işlem görmüş ürünün ihracının belgelenmesini müteakip bu ürünün elde edilmesinde kullanılan eşyaya ilişkin verginin % 10’unun teminat olarak yatırılması kaydıyla, ithalatın gerçekleştirilmesine gümrük idaresince, yurt içi alımın gerçekleştirilmesine ise ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca izin verilir.

8) Firmaların yedinci fıkra hükmünden yararlanmak için, belge süresi içerisinde elektronik ortamda Bakanlığa müracaat etmeleri gerekir.

9) İndirimli teminat uygulamasından doğabilecek amme alacağı (yurt içi teslimleri yapan kamu kurum ve kuruluşlarının alacakları dahil) ilgili firmalardan 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri çerçevesinde tahsil edilir. Bu firmaların kamu kurumlarından olan alacakları da teminat hükmündedir. Şartlı muafiyet sistemi kapsamında yapılan ithalatta uygulanan teminat oranı İhracat Genel Müdürlüğü’nce, bu ithalattan doğan vergi tutarının 2 (iki) katına kadar artırılabilir.

– İhracat sayılan satış ve teslimlere konu mamullerin üretiminde kullanılan ithali geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisine tabi eşyanın ithalatında, geçici veya kati anti-damping vergisi veya sübvansiyon vergisi tahsil edilir (2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı’nın 6.maddesi, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 9.maddesi).   

E- DİİB Kapsamında Akaryakıt Temini:

a) DİİB kapsamında akaryakıt temin etmek isteyen firmalar, temin edecekleri akaryakıt ve madeni yağları DİİB’e işletir. b) İlk işlemde ve her yılbaşında bir kez olmak üzere Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)’dan alınan yazı http://portal.gumruk.gov.tr sayfasında “İlk Dolum Yakıtına İlişkin İzinler” başlığı altına kaydedilir ve firmanın eşyayı ithaline izin verilir. c) Akaryakıtlardan motorin, fueloil ve kalorifer yakıtı ikmalleri EPDK’dan lisans almış bayilerden, diğer akaryakıt ikmalleri dağıtıcı veya bayilik lisansına sahip kişilerden yapılır. (İlgililerin serbest kullanıcı lisansı sahibi olmaları halinde, motorin, fueloil ve kalorifer yakıtının bayi harici kişilerden de temin etmeleri mümkündür.) Firmaların, madeni yağ teminlerinde; ilgili madeni yağ DİİB’e işlenir ve EPDK’dan alınmış uygunluk yazısı veya madeni yağ lisansı ibraz edilir. Madeni yağın lisanslı kişilerden temin edilmesi gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır.

Bu nedenle; DİİB sahiplerinin akaryakıtı doğrudan ithal etmeleri yerine EPDK mevzuatına uygun olarak lisanslı kişilerden temin etmeleri gerekir.

F- İlk Defa Belge Alımı:

İlk defa DİİB almak isteyen firmaların belirtilen adreste üretim faaliyetinde bulunup bulunmadığı, kapasite durumu vs. konularındaki araştırma ve tespitin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliklerince (İBGS) yapılıp DİR Otomasyon Sistemine bu hususa ilişkin tespiti belirtir belgenin aktarılması gerekmektedir. İBGS’ler tarafından tespitin yapılamaması (firmanın üretim adresinde İBGS veya irtibat bürosunun olmaması) durumunda firmanın bağlı olduğu (Kapasite Raporunu düzenleyen) Ticaret ve/veya Sanayi Odasından onay alınır.

Ayrıca; ilk belge müracaatlarında, gemi inşa ve komple tesise ilişkin ihracat taahhüdü içeren müracaatlar hariç olmak üzere, Kapasite Raporunda yer alan miktarın 1/4’ü oranında ithal hakkı tanınır (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2008/1 Sayılı Genelgesi).

G- Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) İçin Gereken En Önemli Şartlar:

1- Kapasite Raporu,

2- Dahilde işleme izin belgesi almadan önce yapılması gerekenlerden ilki, kapasite raporunun iyi bir şekilde okunmasıdır. Kapasite raporuna istinaden ürün reçetesi oluşturulur.  

– DİİB kapsamında yurt dışından getirilecek (İthal edilecek) ürünün, Kapasite raporunun İhtiyaç maddeleri bölümünde/ İhtiyaç maddeleri listesinde yer alması gerekir.

– Kapasite raporunda yer alan madde tanımları ile DİİB veya Dİİ’de yer alan madde tanımları birbirleriyle uyumlu olmalıdır. Bu nedenle kapasite raporu alınırken konuların açık ve anlaşılır şekilde yazılmasına özen gösterilmelidir. Ayrıca ilk belge müracaatlarında, kapasite raporunda yer alan miktarın 1/4’ü oranında ithal hakkı tanınır.

3- İthal edilecek ve ihraç edilecek madde/maddeler (GTİP’leri) farklı olmalıdır.

4- İthal edilecek ürün/ürünler, üretilecek ürünlerin bünyesinde kullanılan hammadde, ara madde, yardımcı madde, vb. olmalıdır.

5- Gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi sıfır (% 0) olan veya Gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisinden Muaf veya İstisna olan ürünler/eşyalar için Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) veya Dahilde İşleme İzni (Dİİ) verilmez/ düzenlenemez.

6- Üretimde kullanılan, üretim sırasında tüketilen enerji ürünleri/maddeleri (kömür, doğalgaz vb.), sarf malzemeleri, vb. için DİİB veya Dİİ verilmemektedir.

7- İlgili Firma Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) veya Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) belgesi sahibi değilse ve ilk defa DİİB veya Dİİ kapsamında ithalat yapacaksa; İthalat sırasında alınacak teminat olanı % 100’dür. Yani Gümrük Vergilerinin tamamı teminata bağlanır. Daha sonra Firmanın Performansına göre bu oran % 10’a kadar düşürülebilir.

Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.

www.cobangumrukdenetim.com

E Mail: info@cobangumrukdenetim.com

              kerim.coban@cobangumrukdenetim.com          

              k.coban0306@gmail.com    –   Tel: 0505 519 88 41

ÖZET 

Mahrece İade hakkında en ayrıntılı bilgi; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 64/1, 64/3-b, 213.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 181/1-c.maddesi ile 30.06.2002 tarih ve 24801 sayılı Resmi Gazete (R.G)’de yayımlanan 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nde (Mahrece İade) yer almaktadır.

GİRİŞ 

I- İLGİLİ MEVZUATIN İNCELENMESİ 

Mahrece İade hakkında en ayrıntılı bilgi; 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 64/1, 64/3-b, 213.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 181/1-c.maddesi ile 30.06.2002 tarih ve 24801 sayılı Resmi Gazete (R.G)’de yayımlanan 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nde (Mahrece İade) yer almaktadır.

II- MAHRECE İADE İŞLEMLERİ

1- Gümrüğe Sunulmuş Ve Henüz Rejim Beyanında Bulunulmamış Eşyanın Geri Gönderilmesi: Gümrüğe sunulmuş ve henüz bir rejim beyanında bulunulmamış eşyanın, herhangi bir nedenle Gümrük Yönetmeliğinin 71.maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırkbeş (45) gün, diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi gün (20) veya verilen ek sürelerin bitiminden önce, ithalatçı firma veya eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesine getiren kişi veya yerine göre eşyanın gelişinden sonra taşımasını üstlenen kişi/veya firma tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde, özet beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşyanın mülkiyetinin devrini kanıtlayan belge ibraz eden ithalatçı, ihracatçı ya da taşıyıcı adına gümrük müdürlüğünce tescil edilecek transit beyannamesi veya TIR karnesi kapsamında gerekli işlemler tamamlanmak sureti ile geri gönderilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 2.maddesi).  

2- Antrepo Beyannamesi Tescil Edilmiş Eşyanın Geri Gönderilmesi: Antrepo rejimi hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ve antrepoya alınmış eşyanın herhangi bir nedenle, beyan sahibi tarafından geri gönderilmek istenilmesi halinde, eşyanın muayenesi yapılarak beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla gümrük müdürlüğünce tescil edilecek Transit Beyannamesi veya TIR Karnesi kapsamında gerekli işlemler tamamlanmak suretiyle Gümrük Kanununun 70.maddesinin 2.bendi uyarınca 30 günlük süre içerisinde geri gönderilir.

Diğer taraftan, antrepo rejimi hükümlerine göre beyannamesi tescil edilmiş ancak taşıttan tahliyesine henüz başlanmamış veya tahliyesine başlanmış olmakla birlikte antrepoya alınması tamamlanmamış eşyanın herhangi bir nedenle geri gönderilmek istenilmesi durumunda birinci fıkra hükümleri uygulanır. Bu durumdaki eşyanın taşıt üstünde muayenesinin yapılamadığı hallerde, eşyanın tahliye edilmeyen kısmı için ibraz edilen taşıma belgeleri üzerinden beyana uygun olduğu tespit edildikten sonra bu madde hükümleri uygulanır (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 3.maddesi).  

3- Gümrük Beyannamesi Tescil Edilmiş, Ancak Serbest Dolaşıma Girmemiş Eşyanın Geri Gönderilmesi: İlgili Gümrük Müdürlüğünce giriş beyannamesi tescil edilmiş eşyanın Gümrük Yönetmeliğinin 71.maddesi uyarınca deniz yolu ile gelen eşya için özet beyanın verildiği tarihten itibaren kırkbeş (45) gün, diğer bir yolla gelen eşya için yine özet beyanın verildiği tarihten itibaren yirmi (20) gün içinde veya verilen ek sürelerin bitiminden önce, beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin ispatlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, giriş beyannamesi iptal edilerek transit beyannamesi düzenlenir. Eşyanın beyana uygun olduğunun anlaşılması koşuluyla, eşya beyannamenin tescil edildiği gümrük idaresinden geri gönderilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 4.maddesi).  

 4- Serbest Dolaşıma Girmiş Eşya İle Serbest Dolaşıma Giriş İşlemleri Yapılmasına Karşın, Henüz Geçici Depolama Yerinden Veya Antrepodan Çekilmemiş Eşyanın Geri Gönderilmesi: Serbest dolaşıma girmiş eşyanın kusurlu veya sözleşme hükümlerine aykırı çıkması nedeniyle, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 213.maddesi hükümleri dikkate alınarak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması ile eşyanın geri gönderilmesinin talep edilmiş olması halinde, söz konusu eşya mahrecine iade edilmek üzere gümrük idaresinin gözetimine alınır. Gümrük gözetimine alınan ve kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilebilen eşya, ibraz edilen diğer bilgi ve belgelerle birlikte, ilgili gümrük idaresince oluşturulacak heyet marifetiyle tam tespitinin yapılmasını müteakip, serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi ilişkilendirilerek gümrük çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa “………… gün ve ….. sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithali gerçekleştirilen eşyanın geri gönderilmesi” şerhi verilerek mahrecine iade edilir. 

– Kullanılmamış olduğu (bir defa kullanılması ile tüketilen eşya hariç olmak üzere) gümrük idaresince tespit edilemeyen eşya, Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasının ekspertiz incelemesine tabi tutulur. Düzenlenecek ekspertiz raporu ile mahrece iadeye konu eşyanın kullanılmamış olduğunun tevsik edilmesini müteakip, serbest dolaşıma girişine ilişkin gümrük beyannamesi ile çıkışına ilişkin gümrük beyannamesi ilişkilendirilerek çıkış beyannamesinin 44 numaralı sütununa “……….. gün ve ….. sayılı serbest dolaşıma giriş beyannamesi ile ithali gerçekleştirilen eşyanın geri gönderilmesi” şerhi verilerek mahrecine iade edilir. 

Ancak, vergilerin geri verilmesi veya kaldırılması talebinde bulunulmaksızın geri gönderilmek istenilmesi halinde, söz konusu rapor aranılmaksızın ve giriş gümrük müdürlüğünden teyit nüshası istenilmeksizin eşyanın geri gönderilmesi sağlanarak, giriş gümrük müdürlüğüne bilgi verilir.

Bilgisayar sistemi tarafından “sarı hatta” sevk edilen ve belge kontrolü yapılarak serbest dolaşıma giren eşyanın sonradan giriş beyannamesinde kayıtlı eşya olmadığının anlaşılması nedeniyle geri gönderilmek istenilmesi halinde, beyan sahibinin talebine istinaden eşyanın yanlış gönderildiğini tevsik eden belgelerin ibrazıyla gerekli gümrük işlemleri yapılır/ söz konusu eşyalar mahrece iade edilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 5.maddesi).    

5- Genel Hükümler: a) Genel ve katma bütçeye dahil kamu kuruluşları, belediyeler, sermayesinin tamamı devlete ait olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile sivil havacılık sektöründe üretim ve montaj gibi teknik alanda faaliyet gösteren kuruluşlara ait eşyanın geri gönderilmesi işlemlerinde, Ticaret ve Sanayi Odası veya Sanayi Odasından alınacak belge yerine, kendi kurumlarının konuyla ilgili teknik personelince düzenlenmiş kalite kontrol raporu aranır.

b) Yatırım Teşvik Mevzuatı, Dahilde İşleme Rejim Karar ve Tebliğleri kapsamında ithal edilen eşyanın geri gönderilmesi işlemleri söz konusu mevzuat hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilmekle birlikte, bu Tebliğde belirtilen belgelerin de ibrazı gerekir.

c) Bu Tebliğ hükümleri serbest dolaşıma sokulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşyaya uygulanır.

d) Bu Tebliğ hükümlerine istinaden geri gönderilecek eşya, yükümlünün talebi halinde geldiği yer dışında üçüncü bir ülkeye veya herhangi bir serbest bölgeye gönderilir/ gönderilebilir (Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği’nin 6.maddesi).

 6- Konuya İlişkin Gümrük İdaresinin Görüşü (Tasarruflu Yazılar):

– Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde ilgili kurumca yapılacak kontrol sonucunda eşyanın girişinin uygun görülmemesi halinde, uygun görülmeyen eşya ilgili taşıttan indirilmeksizin mahrece iade veya ilgili kurumun uygun görüşü ile üçüncü bir ülkeye transit edilir.

Bununla birlikte, gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde yapılan kontroller sonucunda, ilgili kurumlarca yapılan düzenlemelerde aksine hüküm bulunmaması ve bu kurumlarca söz konusu eşyanın ithaline izin verilmemesi halinde, yükümlü talebi doğrultusunda eşya; mahrecine iade edilebilir veya ilgili kurumun uygun görüşü ile doğrudan ya da serbest bölge üzerinden üçüncü ülkeye transit edilebilir veya ihraç kaydıyla satış ya da masrafları sahibince karşılanmak koşuluyla imha suretiyle tasfiye edilmek üzere bulunduğu gümrük idaresine terk edilebilir.

Diğer taraftan, gümrük yükümlülüğünün sona ermesinden sonra yapılan kontroller sonucunda eşyanın ilgili mevzuatına uygun olmadığının tespit edilmesi halinde, kontrolden sorumlu kurum veya yetkili kurum tarafından ilgili kanun hükümleri kapsamında öngörülen yaptırımlar uygulanır. Uygunsuz çıkan ürünün geldiği ülkeye veya üçüncü bir ülkeye gönderilmesi mümkündür. Bu durumda eşya, gümrük mevzuatının öngördüğü usuller çerçevesinde yurt dışı edilir.

Bu bağlamda; Gümrük Yönetmeliğinin 181 inci maddesi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesine girişinde veya gümrük beyannamesinin tescil işlemi öncesinde ya da gümrük yükümlülüğünün sona ermesinden {6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, Gümrük Yükümlülüğü;

a) Vergilerin ödenmesi,

b) Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,

c) Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,

d) Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında tesliminden önce zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi, madde uyarınca imha veya terk edilmesi, doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir sebep nedeniyle telef veya kaybı,

e) madde uyarınca gümrük yükümlülüğü doğan eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere edilmesi,

Hallerinde sona erer.}  sonra yapılan kontroller sonucunda ithali uygun bulunmayan eşyanın mahrecine iade edilebileceği gibi üçüncü bir ülkeye de gönderilmesi mümkün bulunmaktadır (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 18.02.2015 tarih ve 6019586 sayılı Yazısı).  

– Gümrük Yönetmeliği‘nin 181.maddesinin 4.fıkrasının (ç) bendi uyarınca, Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında uygunsuz bulunan ürünlerin üçüncü bir ülkeye transit edilebilmesi için Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünün uygun görüşü gerekmektedir. Diğer taraftan 1, 9 ve 25 sayılı Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında yer alan ürünlere ilişkin denetimler Bakanlığımız (Ticaret Bakanlığı) adına Türk Standartları Enstitüsünce yürütülmektedir. Tebliğ kapsamı uygulamalara ve esaslara ilişkin işlemlerde yetki Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünde bulunmakta olup, konu ile ilgili olarak Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğünden alınan 29.05.2021 tarih ve 64247827 sayılı yazıda da özetle; gümrük idarelerinin transit işlemlerine ilişkin konularda da Türk Standartları Enstitüsüne (TSE) başvurdukları bildirilmekte olup Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında yer alan ürünlerin transit işlemlerine ilişkin sorunlarda konunun Genel Müdürlüklerine iletilmesi gerektiği bildirilmiştir.

Bu çerçevede, Ürün Güvenliği ve Denetimi Tebliğleri kapsamında uygunsuz bulunan ürünlerin üçüncü bir ülkeye transit edilebilmesine yönelik sorunların/taleplerin Ürün Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğüne iletilmesi gerekmektedir (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 08.06.2021 tarih ve 64526910 sayılı Yazısı).  

   KAYNAKÇA:

• 4458 sayılı Gümrük Kanunu.
• Gümrük Yönetmeliği.
• Mahrece İade’ye İlişkin 2 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği.

Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.

www.cobangumrukdenetim.com

E Mail: info@cobangumrukdenetim.com

              kerim.coban@cobangumrukdenetim.com          

              k.coban0306@gmail.com    –   Tel: 0505 519 88 41

ÖZET 

1- Temsil (Doğrudan Veya Dolaylı Temsil) Hakkı

2- Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS)

3- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS)

4- Yükümlüler/ Mükellefler (Özel ve/veya Tüzel Kişiler, Firmalar)

5- Bilgi Talebi

6- Bağlayıcı Tarife veya Bağlayıcı Menşe Bilgisi Talebi

7- Gümrük Kıymeti, Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, 26.maddeye Göre Gümrük Kıymetinin Belirlenmesi

8- Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş ve Çıkış İşlemleri

9- Küşat Hakkı

10- Gümrük Rejiminden Önce Eşyanın  Laboratuvar Tahliline Tabi Tutma Hakkı

11- Elleçleme Hakkı

12- Fikri ve Sınai Hakların Korunması Hakkı

13- Beyannamede Düzeltme Yapma Hakkı

14- Beyannamenin İptal Edilmesini İsteme Hakkı

15- Eşyanın Muayenesi ve Numune Alınması Sırasında Hazır Bulunma Hakkı

16- Eşyanın Tamamının Muayene Edilmesini İsteme Hakkı

17- Basitleştirilmiş Usulden Faydalanma Hakkı

18- Beyan Sahibinin Lehine Olan Vergi Oranının Uygulanmasını İsteme Hakkı

19- Beyan Sahibinin, eşyanın tamamını en yüksek vergi oranı üzerinden Vergilendirmesini İsteme Hakkı

20- Nihai Kullanım Hakkı

21- Hak ve Yükümlülüklerin Devredilebilmesi Hakkı

22- Transit Rejimi Kolaylıklarından Faydalanma

23- Eşya Sahibinin Antrepo Rejiminden Kaynaklanan Hakları

24- Eşya Sahibinin Dahilde İşleme (DİR) Rejiminden Kaynaklanan Hakları

25- Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden Yararlanma Hakkı

26- Geçici İthalat Rejimi’nden Yararlanma Hakkı

27- Hariçte İşleme Rejimi’nden Faydalanma Hakkı

28- Serbest Bölge İşlemlerinden Yararlanma Hakkı

29- Yeniden İhracat, İmha veya Gümrük İdaresine Terk Etme Hakkı

30- Özet Beyan Düzeltme/Değiştirme Hakkı

31- İthalatta Gümrük Vergilerinden Muafiyet Hakkı

32- Geri Genel Eşyada Vergi Muafiyeti Hakkı

33- Deniz Balıkçılığı Ürünleri Muafiyeti

34- Akaryakıt ve Yağlayıcı Madde Muafiyeti

35- Tasfiyelik Eşyada Satın Alma Hakkı

36- Ödenmemesi Gereken veya Fazla Ödenen Vergi ve Cezaları Geri İsteme Hakkı

37- Mesai Saatleri Dışında ve Tatil Günlerinde Gümrük Hizmeti Alma Hakkı

38- İdari Para Cezası ve Faiz Uygulanmaması İlkesi

39- İkramiye Hakkı

40- Cezalarda İndirim Hakkı

41- Gümrük Vergileri, Cezalar ve İdari Kararlara Karşı İtiraz Hakkı

42- Tahlil Sonuçlarına Karşı İtiraz Hakkı

43- Uzlaşma Talebinde Bulunma Hakkı

GİRİŞ 

1- Temsil (Doğrudan Veya Dolaylı Temsil) Hakkı; Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki işleri için bir temsilci tayin edebilirler.

Transit taşımacılık yapan veya arızi olarak beyanda bulunan kişiler hariç olmak üzere, temsilci Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bulunan kişilerdir. Temsil, doğrudan veya dolaylı olabilir.

Temsilci, doğrudan temsil durumunda başkasının adına ve hesabına hareket eder. Dolaylı temsil durumunda ise kendi adına, ancak başkasının hesabına hareket eder.

– Gümrük Kanunu’nun 225.maddenin 1.fıkrasında belirtilen kişiler (Gümrük Müşavirleri) gümrük idarelerinde dolaylı temsilci olarak iş takip edebilirler

– Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler, Kanun’un 5.maddesi hükümleri çerçevesinde, sahipleri ile bunların adına hareket edenler tarafından doğrudan temsil yoluyla veya gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilir ve sonuçlandırılır. 

– Gerçek kişinin doğrudan temsil yoluyla iş takibi, geçerli vekaletnameye istinaden ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eşyanın ve özel kullanıma mahsus taşıt araçlarının gümrük işlemleri ile ilgili olarak mümkündür.

– Devlet, belediye, il özel idareleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin amir ve memurları, özel hukuk tüzel kişilerinin kendilerini temsile yetkili personeli, tüm gümrük işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler. Özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak personeli için Kanun’un 227.maddesinin 1.fıkrasının (g) ve (h) dışındaki bentlerinde sayılan şartlar aranır. 

– Kara, deniz ve havayolu işletmeleri ile nakliyeci kuruluş temsilcileri, taşıdıkları eşyanın sadece transit işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler (Gümrük Kanunu’nun 5, 225.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 561.maddesi).   

2- Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS); Gümrük mevzuatı kapsamında gümrük işlem ve uygulamalarının kolaylaştırılması amacıyla belirlenen basitleştirilmiş usul, uygulama ve yetkilerden yararlanmak üzere Gümrük Yönetmeliği’nin 23 ve 24.maddelerde belirlenmiş koşulları sağlayan, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ve en az iki yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere talep etmeleri halinde onaylanmış kişi statüsü verilir (Gümrük Yönetmeliği’nin 22.maddesi).

– Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) konusu çok kapsamlı olduğundan, mükelleflere/ yükümlülere tanınan haklardan bazıları sadece genel başlıklar halinde aşağıda sıralanmıştır.

Onaylanmış Kişi Statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan, ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, faydalanmalarına izin verilir. Bu Uygulamalar:  a) Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) Belgesi Firmaların Dahilde İşleme Rejimi (DİR) Uygulamasındaki Avantajları:

i- Dahilde işleme rejimi kapsamındaki eşyanın ihracatında da mavi hat uygulamasından yararlanabilecektir.

ii- İlave koşulları sağlamayan onaylanmış kişi statü belgesi sahiplerine göre ithalatta daha az muayeneye tabi tutulabilecektir.

iii- Dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ithalatta alınması gereken vergiler İhracat Performansına göre  % 10,  % 5 veya  % 1 olarak teminata bağlanır.

iv- Dahilde işleme izni kapsamında yapılan ayniyet tespitine ilişkin uygulamalardan istisna,

b) Eksik beyan,

c) Kısmi teminat,

d) Götürü teminat,

e) Basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR dolaşım belgesi düzenleme ve vize etme,

f) İhracatta mavi hatta işlem gören beyannameye belge eklenmemesi,

g) Tahlile tabi bazı eşyanın tahlil sonucu alınmadan teslimi,

h) Tahlile tabi bazı eşya için 6 aylık tahlil raporu kullanımı,

i) Taahhütname karşılığı konşimento ibrazından önce petrol ve türevleri cinsi eşyanın alıcıya teslimi,

k) Ayniyet tespitinde farklı uygulama,

l) Eşya özelliğine bağlı olmadan taşıt üstü uygulaması,

m) Onaylanmış ihracatçı yetkisi,

n) Mavi hat uygulaması,

o) İlave olarak belirli şartların yerine getirilmesi şartıyla Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinden faydalanma,

p) Nihai kullanım izninin sonradan verilmesi,

r) Sadece Ayniyet Tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,

s) Geçici İthalat Eşyasına İlişkin İşlemlerde; fiziki kontrolü gerektirir özel durumlar hariç olmak üzere, sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,

t) Geçici İhracat Eşyasına İlişkin İşlemlerde; fiziki kontrolü gerektirir özel durumlar hariç olmak üzere, sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,

…    (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin 1 Sayılı Gümrükler Genel Tebliği, İlgili Genelgeler).

3- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS); 1.Bakanlık (Ticaret Bakanlığı), gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini de almak suretiyle Türkiye Gümrük Bölgesinde ekonomik faaliyette bulunan yerleşik kişilere ikinci fıkrada yer alan şartları taşımaları halinde yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanır. Yetkilendirilmiş yükümlüler, kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanır.

2.Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınması için gereken şartlar aşağıda belirtilmiştir.

a) Gümrük Kanunu’nun 4.maddesinde belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde ciddi ihlallerde bulunmamak,

b) Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkân veren ticari kayıtları düzenli bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak,

c) Müsteşarlıkça gerek görülen hallerde, mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak,

d) Uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak.

3.İkinci fıkrada belirtilen şartlar ile aşağıdaki hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir (İlgili hususlar “Gümrük İşlemleri Kolaylaştırma Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir) :

a) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün verilmesi,

b) Basitleştirmelerden faydalanma izninin verilmesi,

c) Bu statü ve izinlerin hangi gümrük idarelerince verileceğinin belirlenmesi,

d) Risk yönetimi düzenlemeleri dikkate alınarak, emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinde tanınacak kolaylıkların türü ve kapsamının belirlenmesi,

e) İlgili kurum ve kuruluşlardan gerektiğinde görüş alınması ve bilgi talebinde bulunulması,

f) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün geçici olarak geri alınması veya iptali (Gümrük Kanunu’nun 5/A.maddesi).

 – Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) konusu çok kapsamlı olduğundan, mükelleflere/ yükümlülere tanınan haklardan bazıları sadece genel başlıklar halinde aşağıda sıralanmıştır.

Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan, ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, faydalanmalarına izin verilir. Bu Uygulamalar:

a) Eksik beyan usulü,

b) Kısmi teminat uygulaması,

c) Yeşil hat uygulaması,

d) Beyannamenin belge kontrollerine tabi tutulması halinde kontrollerinin öncelikle yapılması,

e) Beyanname kapsamı eşyanın muayeneye tabi tutulması halinde muayenenin öncelikle yapılması,

f) Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verme kolaylığı,

g) Özet beyana ya da özet beyan yerine geçen belgelere veya özet beyan olarak kullanılan bilgilere dayalı emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinin azaltılması ve bu kontrollerin öncelikle yapılması,

h) Sınır kapılarından öncelikli geçiş hakkı uygulamasından yararlanma izni verilir.

– Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanmalarına, talep etmeleri ve o uygulamaya ilişkin ilgili ek koşul veya koşulları da sağlamaları halinde izin verilir Bunlar:

a) Götürü teminat uygulaması,

b) Onaylanmış ihracatçı yetkisi kapsamında; 1. A.TR Dolaşım Belgelerini Bakanlıkça yetki verilen kişi ve kuruluş tarafından düzenleme ve vize işlemi için gümrük idarelerine ibraz edilme zorunluluğu olmaksızın düzenleyebilme izni, 2. Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülke veya ülke gruplarıyla tercihli ticarette, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında tarım ürünlerinin tercihli ticaretinde ve ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi rejimi kapsamında gerçekleştirilen tercihli ticarette eşyanın kıymetine bakılmaksızın fatura beyanı veya EUR. MED fatura beyanı düzenleyebilme izni,

c) İhracatta yerinde gümrükleme izni,

c) İzinli gönderici yetkisi,

ç) İzinli alıcı yetkisi,

d) İthalatta yerinde gümrükleme izni (Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği).

 4- Yükümlüler/ Mükellefler (Özel ve/veya Tüzel Kişiler, Firmalar); Gümrük idarelerinin gümrük mevzuatının uygulanmasına ilişkin bir karar vermesini talep edebilirler. Karar alınması talebinin yazılı olarak yapılması gerekir. Gümrük idareleri, söz konusu talebe ilişkin başvurunun kendilerine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde karar alırlar. 30 günlük sürenin yeterli olmadığı durumlarda ilgili Gümrük İdaresince ek süre alınabilir, 30 günlük süre aşılabilir. Verilen kararlar başvuru sahibine yazılı olarak tebliğ edilir (Gümrük Kanunu’nun 6.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 27, 586.maddesi).

 5- Bilgi Talebi; Kişiler gümrük idarelerinden gümrük mevzuatının uygulanması, ilgili olay ve/veya eşyanın GTİP hakkında İlgili Gümrük İdaresinden yazılı bilgi talep edebilir, alınacak cevaba göre işlem yapabilirler. Bilgiler, talep edene ücretsiz olarak verilir. Bununla birlikte, özellikle eşyanın kimyevi tahlili veya ekspertizi ya da talep edene geri gönderilmesi nedeniyle gümrük idarelerince yapılan masraflar, talepte bulunan tarafından karşılanır (Gümrük Kanunu’nun 8.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 30.maddesi, 11 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği “Tarife” ).

6- Bağlayıcı Tarife veya Bağlayıcı Menşe Bilgisi Talebi; 1) Yazılı talep üzerine Bakanlık veya yetkilendirdiği gümrük idaresi tarafından bağlayıcı tarife veya bağlayıcı menşe bilgileri verilir. Bağlayıcı tarife veya bağlayıcı menşe bilgisi, gümrük idarelerini, hak sahibine karşı sadece eşyanın tarife pozisyonu konusunda veya eşyanın menşeinin tespiti konusunda ve yalnızca bilginin verildiği tarihten sonra tamamlanacak gümrük işlemlerine konu olan eşya için bağlar. Bağlayıcı menşe bilgisinin verilmesinde, Kanun’un 17 ilâ 22.maddelerde yer alan eşyanın menşeinin belirlenmesine ilişkin hükümler esas alınır.

2) Bağlayıcı tarife bilgisi veriliş tarihinden itibaren altı yıl; bağlayıcı menşe bilgisi veriliş tarihinden itibaren üç yıl geçerlidir. Talep edenin verdiği yanlış veya eksik bilgiye dayanan bağlayıcı bilgi iptal edilir.

3) Bağlayıcı tarife bilgisi aşağıdaki durumlarda geçerliliğini kaybeder: a) Türk Gümrük Tarife Cetvelinde değişiklik yapılması ve verilen bilginin söz konusu değişiklikle getirilen hükümlere uymaması,

b) Dünya Gümrük Örgütünün uymakla yükümlü bulunduğumuz nomanklatür, izahname, tarife pozisyonlarına ilişkin kararlarındaki bir değişikliğe uymaması,

c) Bağlayıcı tarife bilgisinin iptal edildiğinin veya değiştirildiğinin bilgi verilen kişiye tebliğ edilmesi.

Bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hallerde bağlayıcı tarife bilgisinin geçerliliğini kaybetme tarihi, söz konusu değişikliklerin Resmi Gazetede yayımı tarihidir.

4) Bağlayıcı menşe bilgisi aşağıdaki durumlarda geçerliliğini kaybeder: a) Menşe kurallarında bir mevzuat düzenlemesi veya bir uluslararası anlaşma gereğince değişiklik yapılması ve verilen bilginin söz konusu değişiklikle getirilen hükümlere uymaması,

b) Dünya Ticaret Örgütünün uymakla yükümlü bulunduğumuz Menşe Kuralları Anlaşmasına ve bu anlaşmaya ilişkin izahname ve kararlardaki bir değişikliğe uymaması,

c) Bağlayıcı menşe bilgisinin iptal edildiğinin veya değiştirildiğinin bilgi verilen kişiye tebliğ edilmesi.

Bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hallerde bağlayıcı menşe bilgisinin geçerliliğini kaybetme tarihi, söz konusu değişikliklerin Resmi Gazetede yayımı tarihidir (Gümrük Kanunu’nun 9.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 28 ve 29.maddeleri ile 14 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği).

7- Gümrük Kıymeti, Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, 26.maddeye Göre Gümrük Kıymetinin Belirlenmesi; İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta Kanun’un 27 ve 28 inci maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. (Gümrük Kanunu’nun 24/1.maddesi).

– Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği gibi, akreditif veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da doğrudan veya dolaylı yapılabilir (Gümrük Kanunu’nun 24/3-a.maddesi).

– 27.maddeye göre yapılan ilaveler dışında, alıcının pazarlama dahil kendi hesabına yaptığı faaliyetler, satıcı yararına veya satıcı ile yapılan bir anlaşma yoluyla da olsa, satıcıya yapılan dolaylı bir ödeme olarak değerlendirilmez. Bu tür işlemlere ilişkin giderler, ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespiti sırasında fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilmez (Gümrük Kanunu’nun 24/3-b.maddesi).

– Gümrük Kanunu’nun 24 ve 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti;

a) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın,

b) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin,

c) Bu bölüm hükümlerinin,

Prensip ve genel hükümlerine uygun yöntemlerle ve Türkiye’de mevcut veriler esas alınarak belirlenir. Yorum Notları GY Ek 8 (Gümrük Kanunu’nun 26/1.maddesi).

– Kanun’un 24 ve 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymetinin 26. Maddeye göre belirlenecek olması halinde;

a) Türkiye’de üretilen eşyanın Türkiye içindeki satış fiyatı,

b) Gümrük idaresinin iki alternatif kıymetten yüksek olanının kabul etmesini öngören bir sistem,

c) Eşyanın ihraç ülkesindeki iç piyasa fiyatı,

d) Aynı veya benzer eşyanın, 25.maddenin 2.fıkrasının (d) bendi hükümlerine göre hesaplanmış kıymeti dışındaki maliyet bedeli,

e) Türkiye’den başka bir ülkeye ihraç edilen eşyanın fiyatı,

f) Asgari gümrük kıymetleri,

g) Keyfi veya fiktif kıymetler,

Esas alınmaz (Gümrük Kanunu’nun 26/2.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 50 ve 51.maddesi). 

8- Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş ve Çıkış İşlemleri: Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkışlar ile gümrük idarelerindeki her türlü gümrük işlemleri genelde normal çalışma saatleri içinde yapılmakla birlikte; a) Demiryolu katarları ve düzenli sefer yapan deniz, nehir, kara ve hava taşıtları gece ve gündüzün her saatinde Gümrük Bölgesine girip çıkabilirler. Düzensiz seferli olan ve yolcu getiren deniz, nehir, kara ve hava taşıtları da aynı şekilde Gümrük Bölgesine girip çıkabilirler.

b) İşletme teşkilatı bulunan limanlarda, gemiler gece ve gündüzün her saatinde yük ve yolcu alıp çıkarabilirler.

c) Zorlayıcı sebeplerle çalışma saatleri dışında gümrük idaresi olan bir limana girmek veya bu limandan ayrılmak zorunda kalan gemilerin yük alıp verme istekleri de gümrük idarelerince kabul edilir. Yolcu ve turist taşıyan her türlü gemiler mesai saatleri dışında gümrük idaresi bulunan bir limana girip çıkabilirler (Gümrük Kanunu’nun 35.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 560.maddesi).

9- Küşat Hakkı: Talep üzerine, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından önce, gümrüğe sunulan eşyanın incelenmesi veya bundan numune alınması yönünden ilgili ve yetkili kişilere izin verilebilir (Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 87.maddesi).  

Kısacası, Mükellefin/temsilcisinin talebi üzerine; Gümrük idaresine sunulan/ gümrük idaresine getirilen, özet beyanı verilen eşyanın, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından, her hangi bir gümrük rejimi beyanı yapılmadan (Serbest Dolaşıma Giriş Beyannamesinin Tescilinden /İthalattan) önce; Eşyanın incelenmesine ve/veya eşyadan numune alınmasına, alınan numunenin tahlile tabi tutulmasına, söz konusu eşyanın incelenmesi ve/veya yaptırılacak tahlil sonucuna göre ilgili Gümrük İdaresine rejim beyanında bulunulmasına veya söz konusu eşyanın satın alma şartlarına uymadığı ve/veya ithalat vergilerinin yüksekliği gerekçesiyle her hangi bir rejim beyanında bulunulmadan (Serbest Dolaşıma Girişten/İthalattan) önce, söz konusu eşyanın “Mahrece İade Edilmesine/ Yurt dışı edilmesine, Yurt dışına geri gönderilmesine” izin verilebilir, izin verilir. 

10- Gümrük Rejiminden Önce Eşyanın  Laboratuvar Tahliline Tabi Tutma Hakkı: Gümrük Yönetmeliği’nin 196.maddesi uyarınca tahlile gönderilmesi gereken eşya, yükümlünün ilgili gümrük idaresine başvurması halinde rejim beyanında bulunmadan önce tahlile gönderilir. Yükümlünün tahlil sonuçlarını kabul etmemesi halinde, Kanunun 243.maddesi kapsamında tahlile itiraz edilebilir.

– Özet beyan, fatura veya diğer idari ya da ticari belgelerden, eşyanın tahlil edilen eşya ile aynı olduğunun belirlenebilmesi koşuluyla, tahlil sonuçları rejim beyanında kullanılabilir. Beyan edilen eşyanın, tahlil edilen eşya ile aynı olmadığına yönelik kanıt bulunması durumu hariç, bu eşya beyanın kontrolü ve muayene aşamasında yeniden tahlile gönderilmez (Gümrük Yönetmeliği’nin 196/A.maddesi).  

11- Elleçleme Hakkı: Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, geçici depolanan eşya, görünüş ve teknik özelliklerinin değiştirilmemesi koşuluyla, aynı durumda muhafazalarını sağlamak üzere yönetmelikle belirlenen elleçlemeye tabi tutulabilir (Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 90 ve 91.maddesi).

12- Fikri ve Sınai Hakların Korunması Hakkı: a) Fikri ve sınaî haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilir. Durdurma veya alıkoyma kararı hak sahibi veya temsilcisi ile beyan sahibi veya Kanun’un 37.maddesinde belirtilen kişilere bildirilir.

b) Gümrük idaresine henüz bir talepte bulunulmadığı durumda ve söz konusu eşyanın fikri ve sınaî mülkiyet haklarını ihlal ettiğine dair açık deliller olması halinde, hak sahibinin geçerli bir başvuruda bulunabilmesini teminen, gümrük idareleri tarafından ilgili eşya üç işgünü süresince re’sen alıkonulabilir veya eşyanın gümrük işlemleri durdurulabilir (Gümrük Kanunu’nun 57/1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 90 ve 91.maddesi).

13- Beyannamede Düzeltme Yapma Hakkı: Başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması kaydıyla, beyan sahibinin talebi üzerine beyannamede yer alan bir veya daha fazla bilginin düzeltilmesine, gümrük idarelerince izin verilir.

Ancak;

a) Beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,

b) Söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,

c) Kanun’un 73.maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, eşyanın teslim edilmesinden,

Sonra beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilmez (Gümrük Kanunu’nun 63.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 121, 193 ve 194.maddeleri).  

14- Beyannamenin İptal Edilmesini İsteme Hakkı: Gümrük idareleri, beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, tescil edilmiş bir beyannameyi iptal ederek, gerektiğinde yeni bir rejim beyanında bulunulmasına izin verebilirler.

Ancak, gümrük idarelerince beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmiş olduğu hallerde, muayenenin sonucu alınmadan beyannamenin iptaline ilişkin talep kabul edilmez.

– Beyannamenin iptali, yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasına engel oluşturmaz (Gümrük Kanunu’nun 64.maddesi ile Gümrük Yönetmeliği’nin 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129.maddeleri).  

15- Eşyanın Muayenesi ve Numune Alınması Sırasında Hazır Bulunma Hakkı: Beyan sahibi eşyanın muayenesi ve numune alınması sırasında -(İlgili Gümrük İdaresinden talep etmek şartıyla)- hazır bulunabilir (Gümrük Kanunu’nun 66/3.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 188.maddesi).  

16- Eşyanın Tamamının Muayene Edilmesini İsteme Hakkı:  Bir beyanname kapsamı eşyanın tek kalemden oluşması ve kısmen muayene edilmesi halinde, muayene sonuçları söz konusu beyanname kapsamı eşyanın tümüne uygulanır.

Ancak, beyan sahibi, kısmi muayene sonuçlarının beyan edilen eşyanın kalan kısmı için geçerli olmadığı düşüncesinde ise eşyanın tamamının muayenesini talep edebilir (Gümrük Kanunu’nun 67/1.maddesi).  

Örneğin: Bir beyanname kapsamı ve tek kalem olarak beyan edilen eşya, gerçekte birden fazla kalemden ve/veya birden fazla özellik arz eden eşyadan oluşuyorsa ve diğer eşyaların vergi oranı düşükse (beyan sahibi, eşyanın kısmi muayene sonuçlarının beyan edilen eşyanın kalan kısmı için geçerli olmadığı düşüncesinde ise) eşyanın tamamının muayene edilmesini ve çıkacak muayene sonucuna göre eşyanın/eşyaların vergilendirilmesini talep edebilir.

17- Basitleştirilmiş Usulden Faydalanma Hakkı: Gümrük idareleri, usul ve formalitelerin mümkün olduğunca basitleştirilmesi için ve gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere uygun olarak yürütülmesini sağlayacak şekilde, yönetmelikle belirlenen şartlar altında;

a) Kanun’un 60.maddesinde sözü edilen beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının eklenmemesine ve kaydedilmesi gereken bazı bilgilerin beyannameye yazılmamasına,

b) Sözü edilen beyanname yerine, eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulması talebi ile birlikte, ticari veya idari bir belgenin verilmesine,

c) Eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına,

İzin verebilirler.

(c) bendinin uygulanmasında beyan sahibi eşyayı gümrüğe sunma yükümlülüğünden muaf tutulabilir (Gümrük Kanunu’nun 71/1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 140, 147, 148, 150, 151, 152, 156, 162, 229, 235, 236, 237, 238.maddesi).  

 18- Beyan Sahibinin Lehine Olan Vergi Oranının Uygulanmasını İsteme Hakkı: Beyan sahibi, tarımsal mali yükler dışında kalan ithalat vergilerinin oranlarının serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra, fakat eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin ödenmesinden veya teminata bağlanmasından önce indirilmesi halinde, lehine olan oranın uygulanmasını isteyebilir.

Ancak, beyan sahibinden kaynaklanan nedenlerle gümrük işlemlerinin tamamlanamaması halinde, 1.fıkra hükmü uygulanmaz (Gümrük Kanunu’nun 75.maddesi).  

19- Beyan Sahibinin, eşyanın tamamını en yüksek vergi oranı üzerinden Vergilendirmesini İsteme Hakkı: Bir taşıma belgesi içeriği eşyanın değişik tarife pozisyonlarına girdiği hallerde; her bir eşya için kendi tarife pozisyonuna göre işlem yapılmasının ek bir iş yükü ve masrafa sebep olması halinde, beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idareleri, eşyanın tamamına en yüksek ithalat vergi oranına tabi eşyanın tarife pozisyonuna göre vergi uygulayabilirler (Gümrük Kanunu’nun 76.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 204.maddesi).  

20- Nihai Kullanım Hakkı: Mükelleflere, indirimli veya sıfır vergi oranlarından yararlanmak üzere Nihai kullanım izni verilebilir. 

1. Nihaikullanım nedeniyle indirimli veya sıfır vergi oranından yararlanarak serbest dolaşıma girmiş eşyanın gümrük gözetimi, nihai kullanım olarak kabul edilen üretim veya kullanım faaliyetiyle sona erer. Ayrıca, indirimli veya sıfır vergi uygulamasına ilişkin koşulların sona erdiği, eşyanın ihraç veya imha edildiği, eşyanın indirimli veya sıfır vergi uygulaması için belirlenmiş amaçlar dışında kullanılması nedeniyle tahsili gereken vergilerin ödendiği hallerde de gümrük gözetimi sona erer.
2. Nihai kullanım nedeniyle serbest dolaşıma giren eşyaya, duruma göre  Kanun’un 81.maddesinin 2.fıkrası veya 83.madde hükümleri uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 77.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 207, 208, 209, 210, 211.maddeleri).

21- Hak ve Yükümlülüklerin Devredilebilmesi Hakkı: Ekonomik etkili bir gümrük rejimi                     [ – Antrepo, – Dahilde işleme, – Gümrük kontrolü altında işleme, – Geçici ithalat ve – Hariçte işleme rejimi] hak sahibinin hak ve yükümlülükleri, yönetmelikle belirlenen usul ve esaslara göre, söz konusu rejimden yararlanma koşullarını taşıyan diğer kişilere devredilebilir. Yeni hak sahibi bu hakkı, aynı koşulları taşıyan diğer kişilere de devredebilir (Gümrük Kanunu’nun 83.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 320.maddesi).

22- Transit Rejimi Kolaylıklarından Faydalanma: Transit rejimine konu olan eşyanın, gümrük gözetimi altındaki antrepolarda veya gümrük idarelerince eşya konulmasına izin verilen yerlerde bir süre kalması veya bir taşıttan diğer bir taşıta aktarılması mümkündür.

– Türkiye Gümrük Bölgesi içinde transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybının kanıtlanması halinde, gümrük vergileri aranmaz (Gümrük Kanunu’nun 87/2, 92/2.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 227, 228.maddeleri).  

23- Eşya Sahibinin Antrepo Rejiminden Kaynaklanan Hakları: Fuar ve sergilere konulan veya ithalat vergilerinden muaf olan yahut ihraç edilmek üzere antrepolara konulan eşya için teminat aranmaz.  – Antrepoda bulunan ithal eşyası, iyi korunmaları, görünüşlerinin veya pazarlama kalitelerinin geliştirilmesi ya da dağıtım veya yeniden satışa hazırlanmaları yönünden yönetmelikle belirlenen mutat elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir.

– Antrepo rejimine tabi tutulan eşya, gümrük idarelerinden izin alınmak şartıyla geçici olarak gümrük antreposundan çıkarılabilir.

Eşya gümrük antreposu dışında bulunduğu süre içinde 102.maddede belirtilen şartlar altında elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir. İzin alınması şartıyla antrepo rejimine tabi tutulmuş eşyanın bir gümrük antreposundan diğerine nakli serbesttir.

– İthal eşyası için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, eşyanın antrepo masrafları ile antrepoda kaldığı sürece muhafazası için yapılan masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrı olarak gösterilmeleri şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmez.

– Eşyanın niteliğinden kaynaklanan kayıplar ve fireler ile gümrüğün kontrolü altında yapılan işleme faaliyeti sonucunda ortaya çıkan noksanlıklar ve antrepo işleticileri ile kullanıcılarının kusur ve hatalarından ileri gelmediği gümrük idaresine kanıtlanan telef, kayıp ve çalınmalar için gümrük vergileri aranmaz (Gümrük Kanunu’nun 98, 102/1, 103, 104/1, 106/2.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 522, 334, 335, 336, 338, 339, 345, 487, 522.maddeleri).  

24- Eşya Sahibinin Dahilde İşleme (DİR) Rejiminden Kaynaklanan Hakları:

Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur (Şartlı Muafiyet Sistemi).

– Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, dahilde işleme rejimi kapsamında geri verilir (Geri Ödeme Sistemi). 108.madde, 

– İşlem görmüş ürünlerin ihracı veya yeniden ihracı ya da gümrükçe onaylanmış başka bir işleme tabi tutulması için gerekli süreler, işleme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve işlem görmüş ürünlerin elden çıkartılması için yeterli olacak şekilde belirlenir. Süre, serbest dolaşımda bulunmayan eşya için dahilde işleme rejimine ilişkin iznin alındığı tarihten itibaren işlemeye başlar ve bitimin rastladığı ayın son günü sona erer. İzin sahibi tarafından ileri sürülen haklı gerekçelere bağlı olarak ek süre verilebilir. 111.madde,

– İkincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma sokulması halinde ithalat vergileri; asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanır. Ancak, izin hak sahibi, bu ürünlere ilişkin vergilerin 114.maddede belirtilen usule göre (Dahilde işleme rejimi kapsamında bir gümrük yükümlülüğünün doğması halinde, 115.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gümrük vergileri, ithal eşyasının dahilde işleme rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanır.) tahakkukunu talep edebilir.

– Söz konusu ithal eşyası için amaca yönelik özel kullanım nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergi oranının uygulanmasının öngörüldüğü hallerde, bu uygulamadan işlem görmüş ürünler de yararlandırılır. İthal eşyasının Kanun’un 167.maddesi uyarınca ithalat vergilerinden muaf olduğu hallerde, işlem görmüş ürünler de bu muafiyetten yararlandırılır. 115.madde

– Gerekli iznin alınması şartıyla, işlem görmüş ürünlerin veya değişmemiş eşyanın tamamı veya bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere veya ayniyetinin tespit edilebilir olması şartıyla sergilenmek ya da tamir amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici olarak ihraç edilebilir. 116/1.madde

–  Şartlı muafiyet sisteminin uygulandığı dahilde işleme rejiminde (DİR), ihraç olunan işlem görmüş ürünlerin ihracat vergilerine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi durumunda, söz konusu eşdeğer eşya ihracat vergilerinden muaf tutulur (Gümrük Kanunu’nun 108, 111, 115, 116/1, 122.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 319, 345, 350, 352, 355, 359, 362, 369, 410.maddeleri, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin ilgili maddeleri).  

25- Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden Yararlanma Hakkı: Yükümlüler (Firma ve şahıslar) serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde, ithalat vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden yararlanabilirler. Elde edilen bu tür ürünler, işlenmiş ürün olarak adlandırılır (Gümrük Kanunu’nun 123.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 370, 373, 375.maddeleri).  

26- Geçici İthalat Rejimi’nden Yararlanma Hakkı: Yükümlüler, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı geçici ithalat rejiminden yararlanabilirler. Eşyanın geçici ithalat rejimi altında kalma süresi azami yirmidört (24) aydır (Gümrük Kanunu’nun 128, 130.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 376, 377, 379, 381, 385, 386, 387.maddeleri).  

27- Hariçte İşleme Rejimi’nden Faydalanma Hakkı: Yükümlüler/(Firma ve şahıslar), Gümrük Kanunu’nun 144 ilâ 148.maddelerde öngörülen standart değişim sistemine ilişkin hükümler ile 116.madde hükmü saklı kalmak üzere, serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı Hariçte İşleme Rejiminden yararlanabilirler.

Ancak,  Hariçte işleme rejimi; a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan,

b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya devam eden,

c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan,

Serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz. (b) bendinin istisnaları yönetmelikle belirlenir (Gümrük Kanunu’nun 135, 136, 141.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 395, 396, 400, 410.maddeleri).  

28- Serbest Bölge İşlemlerinden Yararlanma Hakkı: Serbest bölgeler; Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen,

b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı,

Yerlerdir. 152.madde

– Serbest dolaşımda olan veya olmayan her türlü eşya serbest bölgelere konulabilir. Ancak, parlayıcı ve patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya korunmaları özel düzenek veya yapılara gerek gösteren eşya serbest bölgelerdeki bu niteliklere uygun yerlere konulur.  Eşyanın serbest bölgelerde kalabileceği süre sınırsızdır (Gümrük Kanunu’nun 152, 154, 156.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 419, 422, 423, 424, 426, 432.maddeleri).  

29- Yeniden İhracat, İmha veya Gümrük İdaresine Terk Etme Hakkı: Yükümlüler,

serbest dolaşımda olmayan eşyayı, Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edebilirler (Ticaret politikası önlemleri dahil olmak üzere, eşyanın ihracı için öngörülen işlemler, gerektiğinde yeniden ihraç edilecek eşyaya da uygulanır).

– Yükümlülere ait serbest dolaşımda olmayan eşyanın hazineye hiçbir masraf getirmeyecek şekilde, gümrük idaresinin gözetiminde imhası veya gümrüğe terk edilmesi mümkündür (Gümrük Kanunu’nun 163, 164.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 98,  327, 433, 434.maddeleri).  

30- Özet Beyan Düzeltme/Değiştirme Hakkı: Özet beyan vermekle sorumlu/yükümlü kişilerin talep etmeleri halinde, özet beyanın verilmesinden sonra, özet beyana ilişkin bir veya daha fazla bilginin değiştirilmesine gümrük idarelerince izin verilir.

Ancak; a) Özet beyanı veren kişiye eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,

b) Söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,

c) Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmak üzere ilgilisine teslim edilmesinden,

Sonra özet beyanda değişiklik yapılmasına izin verilmez (Gümrük Kanunu’nun 165/D.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 63, 64,  435.maddeleri).  

31- İthalatta Gümrük Vergilerinden Muafiyet Hakkı: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 167.maddesinde sayılan durumlarda, kişiler ve kurumlar tarafından serbest dolaşıma sokulan eşyalar gümrük vergilerinden muaftır. İlgili madde hükmüne göre tanınan muafiyetler; Kişi, kurum veya kuruluşlar ile eşya, nitelik veya kullanım amacı gibi kriterlere göre sıralanmıştır (Gümrük Kanunu’nun 167.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 169, 438, 439, 440, 441.maddeleri).  

32- Geri Genel Eşyada Vergi Muafiyeti Hakkı: Beyan sahibinin talebi üzerine, serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle uzatılabilir.

Ancak, bu muafiyet; a) Aynen ihraç edildiği durumda olması hali hariç, hariçte işleme rejimi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen eşyaya,

b) İhracı, bir dış ticaret önlemine konu olan eşyaya,

Tanınmaz. (b) bendine istisna getirilmesine ilişkin hal ve şartlar Cumhurbaşkanınca belirlenir.

– Kanun’un 168.maddesinde belirtilen ithalat vergilerinden muafiyet, geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde tanınır.

–  Gümrük Kanunu’nun 168 ve 169.madde hükümleri, dahilde işleme rejiminin (DİR) uygulanmasından sonra ihraç edilen ve daha sonra geri gelen işlem görmüş ürünlere de uygulanır. Aynı hüküm yeniden ihraç edilen işlem görmüş ürünler için de geçerlidir (Gümrük Kanunu’nun 168, 169, 170.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 446, 448, 449, 450, 451, 453.maddeleri).  

33- Deniz Balıkçılığı Ürünleri Muafiyeti: 18 inci maddenin 2.fıkrasının (f) bendi saklı kalmak kaydıyla, serbest dolaşıma giren;

a) Türkiye’de kayıtlı veya tescilli ve Türk bandırasını taşıyan gemilerin başka ülkelerin kara sularından çıkarttığı deniz balıkçılığı ürünleri ve diğer deniz ürünleri,

b) (a) bendindeöngörülen koşulları taşıyan fabrika gemilerde, aynı fıkrada belirtilen ürünlerden elde edilen ürünler,

İthalat vergilerinden muaftır (Gümrük Kanunu’nun 171.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 454.maddesi).

34- Akaryakıt ve Yağlayıcı Madde Muafiyeti: Gemilerin, botların, diğer deniz taşıtlarının ve hava gemilerinin dış seferlerde kullanacakları yakıt ve yağları ile karaya çıkarılmamak şartıyla yurtdışından getirdikleri kumanyaları ithalat vergilerinden muaftır. Serbest dolaşımda bulunan yakıt ve yağlar ile kumanyaların dış sefere çıkan gemi, bot ve diğer deniz taşıtları ile hava gemilerine verilmesi ihracat hükmündedir (Gümrük Kanunu’nun 176.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 476, 480, 481, 482.maddesi).  

35- Tasfiyelik Eşyada Satın Alma Hakkı: Kanun’un 178.maddesinin (a) bendine göre ihaleye çıkarılacak, (c) bendine göre perakende satılacak eşyanın, ihale ilanının yayımlandığı veya perakende satış kararının alındığı tarihe kadar, gümrük idaresine başvurularak bir gümrük rejimine tabi tutulması veya gümrük bölgesi dışına yeniden ihracı istenebilir.

Ancak, yukarıdaki talebin kabulü, söz konusu eşyaya ait varsa cezalar ile ambarlama ve elleçleme giderleri ve diğer giderler ile eşyanın döviz cinsinden CIF değerinin % 1’i, bu uygulamadan ikinci kez yararlanmak istenmesi hâlinde ise CIF değerinin % 3’ü oranında bir tutarın ödenmesine bağlıdır. Başvurunun, eşyanın ihale ilanı yayımlandıktan veya perakende satış kararı alındıktan sonra ve satışının gerçekleşmesinden önce yapılması hâlinde, bu taleplerin kabulü söz konusu eşyaya ait varsa cezalar ile ambarlama ve elleçleme giderleri ve diğer giderler ile eşyanın döviz cinsinden CIF değerinin % 10’u oranında bir tutarın ödenmesine bağlıdır. Bunun dışındaki başvurular kabul edilmez. 

– 177.maddenin 1.fıkrasının (b), (e), (f), (g) ve (k) bentlerinde ve ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen eşyanın satış bedelinden sırasıyla; a) Hizmet karşılığı alacaklar ve yapılmış masraflar,

b) Gümrük vergileri,

c) Satış için yapılmış masraflar,

d) Para cezaları,

Ayrılarak hak sahiplerine dağıtılır. Bu bedellerin dağıtımından sonra artan para olursa, eşya sahipleri adına emanet hesabına alınır. Emanete alındığı tarihten itibaren bir yıl içinde alınmayan para ile 177.maddenin 1.fıkrasının diğer bentlerinde belirtilen eşyanın satış bedelinden bu fıkradaki usule göre yapılacak dağıtımdan sonra kalan para Ticaret Bakanlığı döner sermaye işletmesine irat kaydedilir (Gümrük Kanunu’nun 179, 180.maddesi, Tasfiye Yönetmeliği’nin 57.maddesi).   

36- Ödenmemesi Gereken veya Fazla Ödenen Vergi ve Cezaları Geri İsteme Hakkı: Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri geri verilir. Kanunen tahakkuk ettirilmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri kaldırılır.

Ancak, kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken gümrük vergileri ilgili kişinin kasten yaptığı bir tahrifat veya ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmişse, bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin talepler kabul edilmez.

– Kanunen ödenmemeleri gereken gümrük vergileri, söz konusu vergilerin yükümlüye tebliğ edilmesi ve ilgilinin bu tebliğ tarihinden itibaren üç yıl içinde gümrük idaresine müracaatı üzerine geri verilir veya kaldırılır.

– Bir gümrük beyannamesine dayanılarak ödenmiş olan gümrük vergileri bu beyannamenin iptal edilmesi üzerine ilgilinin talebiyle geri verilir. Bu istemin, gümrük beyannamesinin iptal edilmesi amacıyla müracaatta bulunulması için öngörülen süreler içerisinde yapılması gerekir.

– Beyannamenin tescili tarihi itibariyle, kusurlu veya ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı olduklarından bahisle, ithalatçı tarafından kabul edilmeyen eşyaya ilişkin ithalat vergileri geri verilir veya kaldırılır. Kusurlu eşyaya, teslimden önce hasar gören eşya da dahil olup, bu kapsamda geri verilecek veya kaldırılacak gümrük vergileri için vergilerin yükümlüye tebliği tarihinden itibaren bir yıl içerisinde gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekir.

– Gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin hükümler bu Kanun kapsamında tatbik edilen para cezaları için de uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 210, 211, 212, 213.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 499, 500, 501, 507, 508, 511.maddesi).   

37- Mesai Saatleri Dışında ve Tatil Günlerinde Gümrük Hizmeti Alma Hakkı: Yolcuların ve taşıt araçlarının giriş ve çıkışlarına ait işlem dışında, yükleme ve boşaltma ile her türlü gümrük işlemlerinin normal çalışma saatleri içinde yapılması gerekir. Ancak, bu saatler dışında veya tatil zamanlarında hizmet talebinde bulunulduğunda, yazılı olarak yapılacak bu talep, işin yapılacağı gümrük idarelerince yerinde görülürse, gerekli önlemler alınmak ve çalışacak personelin fazla çalışma ücreti ve varsa hak sahibine ödenecek kanunî yollukları karşılığı tutarlar, talep sahipleri tarafından ilgili muhasebe birimi hesabına yatırılmak koşuluyla kabul edilir. Fazla çalışma ücretinden yararlanan personel, bu suretle kendilerine verilecek işleri yapmakla görevlidir.

– Normal çalışma saatleri içinde veya dışında olduğuna bakılmaksızın, çalışma ücretinin yatırılması halinde, özel kurye taşımacılığı gümrük hizmeti ile özel yolcu servisi taleplerinin yetkili gümrük idarelerince karşılanması mümkündür (Gümrük Kanunu’nun 221.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 560.maddesi).   

38- İdari Para Cezası ve Faiz Uygulanmaması İlkesi: Gümrük idaresi tarafından yükümlüye yazı ile yanlış izahat verilmiş olması hâlinde Kanunun Cezalar Kısmı hükümlerine göre idari para cezası ve faiz uygulanmaz (Gümrük Kanunu’nun 231.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 579, 580/A.maddesi).   

39- İkramiye Hakkı: Gümrük Kanunu’na göre tahsil edilen idari para cezalarının yüzde onbeşi nispetinde bir tutar, varsa muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun ortaya çıkarılmasını sağlayacak muhbirlere Müsteşarlık bütçesinin ilgili tertibinden ödenir (Gümrük Kanunu’nun 233.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 511, 581.maddesi).   

40- Cezalarda İndirim Hakkı: Gümrük Kanunu’nun 234.maddesinde belirtilen aykırılıkların gümrük idaresince tespit edilmesinden önce beyan sahibince ilgili Gümrük İdaresine bildirilmesi durumunda söz konusu cezalar yüzde on nispetinde uygulanır. Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri için yukarıda belirtilen cezalara ilişkin hükümler uygulanmaz. Bu gibi hallerde, 241.maddenin birinci fıkra hükmüne göre işlem yapılır.

– 194.maddenin 1.fıkrası uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü nedeniyle hiç ödenmeyen veya eksik ödenen ithalat vergilerinin yükümlüsünce gümrük idaresinin tespitinden önce bildirilmesi durumunda bu cezaya hükmedilmez. 194.maddenin dördüncü fıkrası (241/1.madde hükmü) uyarınca işlem yapmakla yetinilir.   

– Gümrük Kanunu’nun 235.maddesinin 1 ve 2.fıkralarında belirtilen aykırılıkların gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilmesi durumunda da bu fıkralara göre hesaplanan cezalar yüzde on oranında uygulanır. 

– Dökme gelen eşyada yüzde üçü aşmayacak şekilde eşya cinsi itibarıyla Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenecek oranlardaki eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılmaz. Doğalgaz ürünlerinde boru hatları ile taşınarak ithal edilenler hariç bu oran % 6’yı aşmayacak şekilde uygulanır.

– Eşya miktarının gümrük idaresince tespit edilmediği ve rejim beyanının belgelerinde kayıtlı miktarlara göre yapıldığı durumlarda, tespit edilen miktar farklılıkları özet beyan eksiklik veya fazlalığı olarak değerlendirilir. Yapılan özet beyan eksiklik veya fazlalık takibatı sonucunda miktar farklılığı nedeniyle cezayı gerektirir bir durum ortaya çıkması halinde, 234.madde hükümleri uygulanmayarak sadece bu madde hükümlerine göre işlem yapılır.

–  Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri hakkında 238.maddenin para cezasına ilişkin hükümleri ile 241.maddenin 3.fıkrasının (h), (l) ve (m) bentleri, 4.fıkrasının (g) ve (h) bentleri ile 5.fıkrasının (b) bendi hükümleri uygulanmaz. Bu durumda, 241 inci maddenin birinci fıkra hükmü uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 234, 235, 237 238/4.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 75, 239, 240, 243, 386, 387, 474, 580, 582, 583.maddesi). 

41- Gümrük Vergileri, Cezalar ve İdari Kararlara Karşı İtiraz Hakkı: Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri bir dilekçe ile itiraz edebilir. İdareye intikal eden itirazlar otuz gün içinde karara bağlanarak ilgili kişiye tebliğ edilir. İtirazın reddi kararlarına karşı işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerine başvurulabilirler (Gümrük Kanunu’nun 242.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 585, 586, 587.maddesi). 

42- Tahlil Sonuçlarına Karşı İtiraz Hakkı: İlgili kişiler, Kanun’un 197.maddesine göre tebliğ edilen gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas alınan kimyevi tahlil sonuçlarına karşı tebliğden itibaren onbeş (15) gün içinde ilgili Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü’ne yazılı olarak itiraz edilebilir. İtiraz üzerine, birinci tahlilin yapıldığı gümrük laboratuvarında görevli olan ve ilk tahlili yapan kimyager dışındaki iki kimyager tarafından ikinci tahlil yapılır. Yükümlünün talebi halinde, gümrük idareleri, gümrük kimyageri olmayan bir gözlemci kimyagerin de ikinci tahlilde hazır bulunmasına izin verirler. Üç kimyagerden fazla kimyager bulunmayan gümrük laboratuvarında yapılan tahlile itiraz edilmesi halinde, ikinci tahlil en az iki kimyager bulunan en yakın gümrük idaresine ait laboratuvarda yaptırılır. İkinci tahlil sonucu, eşyanın teknik özelliklerinin ve niteliklerinin belirlenmesi yönünden kesindir (Gümrük Kanunu’nun 243.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 588, 589, 590.maddesi). 

 43- Uzlaşma Talebinde Bulunma Hakkı: Yükümlü veya ceza muhatabı tarafından, gümrük idarelerince düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararı muhteviyatı alacaklar için uzlaşma başvurusunda bulunulabilir. Uzlaşmanın kapsamına; a) Beyan ile gümrük idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda belirlenen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları, b) Gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları, c) Bu Kanun ve ilgili diğer kanunlar uyarınca gümrük idaresi tarafından düzenlenen idari para cezaları, Girer.

– Uzlaşma talebi, henüz itiraz başvurusu yapılmamış veya itiraz edilmiş olmakla birlikte itirazı henüz sonuçlandırılmamış gümrük vergileri ve idari para cezaları için, tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde yapılır. Uzlaşma talebinde bulunulması hâlinde, itiraz veya dava açma süresi durur, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde süre kaldığı yerden işlemeye başlar, ancak sürenin bitimine beş günden az kalmış olması hâlinde süre beş güne tamamlanır. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz.

– Gümrük vergileri ve cezalarına ilişkin fiilin, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yer alan kaçakçılık suçları ile ilişkili olması hâlinde bu madde hükmü uygulanmaz. 

– Vergi yükümlüsü veya ceza muhatabı, üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz.

Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde, genel hükümlere göre işlem yapılır. 

– Bu madde uyarınca üzerinde uzlaşılan cezalar hakkında 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17.maddesi uyarınca ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlanılamaz (Gümrük Kanunu’nun 244.maddesi, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri). 

 KAYNAKÇA:

• 4458 sayılı Gümrük Kanunu.
• Gümrük Yönetmeliği.
• 2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı.
• 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği.
• KARATAŞ Şahin, “Yükümlülerin Gümrük Kanununda Yer Alan Hakları”, Linkedin, 25.08.2021.

Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.

www.cobangumrukdenetim.com

E Mail: info@cobangumrukdenetim.com

              kerim.coban@cobangumrukdenetim.com          

              k.coban0306@gmail.com    –   Tel: 0505 519 88 41