ÖZET
1- Temsil (Doğrudan Veya Dolaylı Temsil) Hakkı
2- Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS)
3- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS)
4- Yükümlüler/ Mükellefler (Özel ve/veya Tüzel Kişiler, Firmalar)
5- Bilgi Talebi
6- Bağlayıcı Tarife veya Bağlayıcı Menşe Bilgisi Talebi
7- Gümrük Kıymeti, Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, 26.maddeye Göre Gümrük Kıymetinin Belirlenmesi
8- Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş ve Çıkış İşlemleri
9- Küşat Hakkı
10- Gümrük Rejiminden Önce Eşyanın Laboratuvar Tahliline Tabi Tutma Hakkı
11- Elleçleme Hakkı
12- Fikri ve Sınai Hakların Korunması Hakkı
13- Beyannamede Düzeltme Yapma Hakkı
14- Beyannamenin İptal Edilmesini İsteme Hakkı
15- Eşyanın Muayenesi ve Numune Alınması Sırasında Hazır Bulunma Hakkı
16- Eşyanın Tamamının Muayene Edilmesini İsteme Hakkı
17- Basitleştirilmiş Usulden Faydalanma Hakkı
18- Beyan Sahibinin Lehine Olan Vergi Oranının Uygulanmasını İsteme Hakkı
19- Beyan Sahibinin, eşyanın tamamını en yüksek vergi oranı üzerinden Vergilendirmesini İsteme Hakkı
20- Nihai Kullanım Hakkı
21- Hak ve Yükümlülüklerin Devredilebilmesi Hakkı
22- Transit Rejimi Kolaylıklarından Faydalanma
23- Eşya Sahibinin Antrepo Rejiminden Kaynaklanan Hakları
24- Eşya Sahibinin Dahilde İşleme (DİR) Rejiminden Kaynaklanan Hakları
25- Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden Yararlanma Hakkı
26- Geçici İthalat Rejimi’nden Yararlanma Hakkı
27- Hariçte İşleme Rejimi’nden Faydalanma Hakkı
28- Serbest Bölge İşlemlerinden Yararlanma Hakkı
29- Yeniden İhracat, İmha veya Gümrük İdaresine Terk Etme Hakkı
30- Özet Beyan Düzeltme/Değiştirme Hakkı
31- İthalatta Gümrük Vergilerinden Muafiyet Hakkı
32- Geri Genel Eşyada Vergi Muafiyeti Hakkı
33- Deniz Balıkçılığı Ürünleri Muafiyeti
34- Akaryakıt ve Yağlayıcı Madde Muafiyeti
35- Tasfiyelik Eşyada Satın Alma Hakkı
36- Ödenmemesi Gereken veya Fazla Ödenen Vergi ve Cezaları Geri İsteme Hakkı
37- Mesai Saatleri Dışında ve Tatil Günlerinde Gümrük Hizmeti Alma Hakkı
38- İdari Para Cezası ve Faiz Uygulanmaması İlkesi
39- İkramiye Hakkı
40- Cezalarda İndirim Hakkı
41- Gümrük Vergileri, Cezalar ve İdari Kararlara Karşı İtiraz Hakkı
42- Tahlil Sonuçlarına Karşı İtiraz Hakkı
43- Uzlaşma Talebinde Bulunma Hakkı
GİRİŞ
1- Temsil (Doğrudan Veya Dolaylı Temsil) Hakkı; Bütün kişiler, gümrük mevzuatı ile öngörülen tasarrufları ve işlemleri gerçekleştirmek üzere gümrük idarelerindeki işleri için bir temsilci tayin edebilirler.
Transit taşımacılık yapan veya arızi olarak beyanda bulunan kişiler hariç olmak üzere, temsilci Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bulunan kişilerdir. Temsil, doğrudan veya dolaylı olabilir.
Temsilci, doğrudan temsil durumunda başkasının adına ve hesabına hareket eder. Dolaylı temsil durumunda ise kendi adına, ancak başkasının hesabına hareket eder.
– Gümrük Kanunu’nun 225.maddenin 1.fıkrasında belirtilen kişiler (Gümrük Müşavirleri) gümrük idarelerinde dolaylı temsilci olarak iş takip edebilirler
– Eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin faaliyetler, Kanun’un 5.maddesi hükümleri çerçevesinde, sahipleri ile bunların adına hareket edenler tarafından doğrudan temsil yoluyla veya gümrük müşavirleri tarafından dolaylı temsil yoluyla takip edilir ve sonuçlandırılır.
– Gerçek kişinin doğrudan temsil yoluyla iş takibi, geçerli vekaletnameye istinaden ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eşyanın ve özel kullanıma mahsus taşıt araçlarının gümrük işlemleri ile ilgili olarak mümkündür.
– Devlet, belediye, il özel idareleri ve diğer kamu tüzel kişilerinin amir ve memurları, özel hukuk tüzel kişilerinin kendilerini temsile yetkili personeli, tüm gümrük işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler. Özel hukuk tüzel kişilerinin doğrudan temsil yoluyla gümrük idarelerinde iş takibi yapacak personeli için Kanun’un 227.maddesinin 1.fıkrasının (g) ve (h) dışındaki bentlerinde sayılan şartlar aranır.
– Kara, deniz ve havayolu işletmeleri ile nakliyeci kuruluş temsilcileri, taşıdıkları eşyanın sadece transit işlemlerini doğrudan temsil yoluyla takip edebilirler (Gümrük Kanunu’nun 5, 225.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 561.maddesi).
2- Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS); Gümrük mevzuatı kapsamında gümrük işlem ve uygulamalarının kolaylaştırılması amacıyla belirlenen basitleştirilmiş usul, uygulama ve yetkilerden yararlanmak üzere Gümrük Yönetmeliği’nin 23 ve 24.maddelerde belirlenmiş koşulları sağlayan, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik ve en az iki yıldır fiilen faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere talep etmeleri halinde onaylanmış kişi statüsü verilir (Gümrük Yönetmeliği’nin 22.maddesi).
– Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) konusu çok kapsamlı olduğundan, mükelleflere/ yükümlülere tanınan haklardan bazıları sadece genel başlıklar halinde aşağıda sıralanmıştır.
Onaylanmış Kişi Statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan, ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, faydalanmalarına izin verilir. Bu Uygulamalar: a) Onaylanmış Kişi Statüsü (OKS) Belgesi Firmaların Dahilde İşleme Rejimi (DİR) Uygulamasındaki Avantajları:
i- Dahilde işleme rejimi kapsamındaki eşyanın ihracatında da mavi hat uygulamasından yararlanabilecektir.
ii- İlave koşulları sağlamayan onaylanmış kişi statü belgesi sahiplerine göre ithalatta daha az muayeneye tabi tutulabilecektir.
iii- Dahilde işleme rejimi kapsamında yapılan ithalatta alınması gereken vergiler İhracat Performansına göre % 10, % 5 veya % 1 olarak teminata bağlanır.
iv- Dahilde işleme izni kapsamında yapılan ayniyet tespitine ilişkin uygulamalardan istisna,
b) Eksik beyan,
c) Kısmi teminat,
d) Götürü teminat,
e) Basitleştirilmiş işlem kapsamında A.TR dolaşım belgesi düzenleme ve vize etme,
f) İhracatta mavi hatta işlem gören beyannameye belge eklenmemesi,
g) Tahlile tabi bazı eşyanın tahlil sonucu alınmadan teslimi,
h) Tahlile tabi bazı eşya için 6 aylık tahlil raporu kullanımı,
i) Taahhütname karşılığı konşimento ibrazından önce petrol ve türevleri cinsi eşyanın alıcıya teslimi,
k) Ayniyet tespitinde farklı uygulama,
l) Eşya özelliğine bağlı olmadan taşıt üstü uygulaması,
m) Onaylanmış ihracatçı yetkisi,
n) Mavi hat uygulaması,
o) İlave olarak belirli şartların yerine getirilmesi şartıyla Varış Öncesi Gümrük İşlemlerinden faydalanma,
p) Nihai kullanım izninin sonradan verilmesi,
r) Sadece Ayniyet Tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,
s) Geçici İthalat Eşyasına İlişkin İşlemlerde; fiziki kontrolü gerektirir özel durumlar hariç olmak üzere, sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,
t) Geçici İhracat Eşyasına İlişkin İşlemlerde; fiziki kontrolü gerektirir özel durumlar hariç olmak üzere, sadece ayniyet tespiti gerekçesiyle kırmızı hatta yönlendirilmeme,
… (Onaylanmış Kişi Statüsüne İlişkin 1 Sayılı Gümrükler Genel Tebliği, İlgili Genelgeler).
3- Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS); 1.Bakanlık (Ticaret Bakanlığı), gerektiğinde ilgili kurum ve kuruluşların görüşlerini de almak suretiyle Türkiye Gümrük Bölgesinde ekonomik faaliyette bulunan yerleşik kişilere ikinci fıkrada yer alan şartları taşımaları halinde yetkilendirilmiş yükümlü statüsü tanır. Yetkilendirilmiş yükümlüler, kolaylaştırılmış emniyet ve güvenlikle ilgili gümrük kontrollerinden veya gümrük mevzuatının öngördüğü basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanır.
2.Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün tanınması için gereken şartlar aşağıda belirtilmiştir.
a) Gümrük Kanunu’nun 4.maddesinde belirtilen sorumlulukların yerine getirilmesinde ciddi ihlallerde bulunmamak,
b) Gümrük kontrollerinin doğru biçimde yapılabilmesine imkân veren ticari kayıtları düzenli bir şekilde tutma yeterliliğine sahip bulunmak,
c) Müsteşarlıkça gerek görülen hallerde, mali yeterliliğe sahip olduğunu kanıtlamak,
d) Uygun emniyet ve güvenlik standartlarına sahip bulunmak.
3.İkinci fıkrada belirtilen şartlar ile aşağıdaki hususlara ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle düzenlenir (İlgili hususlar “Gümrük İşlemleri Kolaylaştırma Yönetmeliği” ile düzenlenmiştir) :
a) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün verilmesi,
b) Basitleştirmelerden faydalanma izninin verilmesi,
c) Bu statü ve izinlerin hangi gümrük idarelerince verileceğinin belirlenmesi,
d) Risk yönetimi düzenlemeleri dikkate alınarak, emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinde tanınacak kolaylıkların türü ve kapsamının belirlenmesi,
e) İlgili kurum ve kuruluşlardan gerektiğinde görüş alınması ve bilgi talebinde bulunulması,
f) Yetkilendirilmiş yükümlü statüsünün geçici olarak geri alınması veya iptali (Gümrük Kanunu’nun 5/A.maddesi).
– Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü (YYS) konusu çok kapsamlı olduğundan, mükelleflere/ yükümlülere tanınan haklardan bazıları sadece genel başlıklar halinde aşağıda sıralanmıştır.
Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan, ayrıca bir talebe gerek kalmaksızın, faydalanmalarına izin verilir. Bu Uygulamalar:
a) Eksik beyan usulü,
b) Kısmi teminat uygulaması,
c) Yeşil hat uygulaması,
d) Beyannamenin belge kontrollerine tabi tutulması halinde kontrollerinin öncelikle yapılması,
e) Beyanname kapsamı eşyanın muayeneye tabi tutulması halinde muayenenin öncelikle yapılması,
f) Azaltılmış zorunlu bilgilerden oluşan özet beyan verme kolaylığı,
g) Özet beyana ya da özet beyan yerine geçen belgelere veya özet beyan olarak kullanılan bilgilere dayalı emniyet ve güvenliğe ilişkin gümrük kontrollerinin azaltılması ve bu kontrollerin öncelikle yapılması,
h) Sınır kapılarından öncelikli geçiş hakkı uygulamasından yararlanma izni verilir.
– Yetkilendirilmiş yükümlü statüsü sahiplerinin aşağıdaki basitleştirilmiş uygulamalardan faydalanmalarına, talep etmeleri ve o uygulamaya ilişkin ilgili ek koşul veya koşulları da sağlamaları halinde izin verilir Bunlar:
a) Götürü teminat uygulaması,
b) Onaylanmış ihracatçı yetkisi kapsamında; 1. A.TR Dolaşım Belgelerini Bakanlıkça yetki verilen kişi ve kuruluş tarafından düzenleme ve vize işlemi için gümrük idarelerine ibraz edilme zorunluluğu olmaksızın düzenleyebilme izni, 2. Serbest Ticaret Anlaşması yapılan ülke veya ülke gruplarıyla tercihli ticarette, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında tarım ürünlerinin tercihli ticaretinde ve ülkemiz tarafından tek taraflı olarak tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi rejimi kapsamında gerçekleştirilen tercihli ticarette eşyanın kıymetine bakılmaksızın fatura beyanı veya EUR. MED fatura beyanı düzenleyebilme izni,
c) İhracatta yerinde gümrükleme izni,
c) İzinli gönderici yetkisi,
ç) İzinli alıcı yetkisi,
d) İthalatta yerinde gümrükleme izni (Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği).
4- Yükümlüler/ Mükellefler (Özel ve/veya Tüzel Kişiler, Firmalar); Gümrük idarelerinin gümrük mevzuatının uygulanmasına ilişkin bir karar vermesini talep edebilirler. Karar alınması talebinin yazılı olarak yapılması gerekir. Gümrük idareleri, söz konusu talebe ilişkin başvurunun kendilerine ulaştığı tarihten itibaren otuz gün içinde karar alırlar. 30 günlük sürenin yeterli olmadığı durumlarda ilgili Gümrük İdaresince ek süre alınabilir, 30 günlük süre aşılabilir. Verilen kararlar başvuru sahibine yazılı olarak tebliğ edilir (Gümrük Kanunu’nun 6.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 27, 586.maddesi).
5- Bilgi Talebi; Kişiler gümrük idarelerinden gümrük mevzuatının uygulanması, ilgili olay ve/veya eşyanın GTİP hakkında İlgili Gümrük İdaresinden yazılı bilgi talep edebilir, alınacak cevaba göre işlem yapabilirler. Bilgiler, talep edene ücretsiz olarak verilir. Bununla birlikte, özellikle eşyanın kimyevi tahlili veya ekspertizi ya da talep edene geri gönderilmesi nedeniyle gümrük idarelerince yapılan masraflar, talepte bulunan tarafından karşılanır (Gümrük Kanunu’nun 8.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 30.maddesi, 11 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği “Tarife” ).
6- Bağlayıcı Tarife veya Bağlayıcı Menşe Bilgisi Talebi; 1) Yazılı talep üzerine Bakanlık veya yetkilendirdiği gümrük idaresi tarafından bağlayıcı tarife veya bağlayıcı menşe bilgileri verilir. Bağlayıcı tarife veya bağlayıcı menşe bilgisi, gümrük idarelerini, hak sahibine karşı sadece eşyanın tarife pozisyonu konusunda veya eşyanın menşeinin tespiti konusunda ve yalnızca bilginin verildiği tarihten sonra tamamlanacak gümrük işlemlerine konu olan eşya için bağlar. Bağlayıcı menşe bilgisinin verilmesinde, Kanun’un 17 ilâ 22.maddelerde yer alan eşyanın menşeinin belirlenmesine ilişkin hükümler esas alınır.
2) Bağlayıcı tarife bilgisi veriliş tarihinden itibaren altı yıl; bağlayıcı menşe bilgisi veriliş tarihinden itibaren üç yıl geçerlidir. Talep edenin verdiği yanlış veya eksik bilgiye dayanan bağlayıcı bilgi iptal edilir.
3) Bağlayıcı tarife bilgisi aşağıdaki durumlarda geçerliliğini kaybeder: a) Türk Gümrük Tarife Cetvelinde değişiklik yapılması ve verilen bilginin söz konusu değişiklikle getirilen hükümlere uymaması,
b) Dünya Gümrük Örgütünün uymakla yükümlü bulunduğumuz nomanklatür, izahname, tarife pozisyonlarına ilişkin kararlarındaki bir değişikliğe uymaması,
c) Bağlayıcı tarife bilgisinin iptal edildiğinin veya değiştirildiğinin bilgi verilen kişiye tebliğ edilmesi.
Bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hallerde bağlayıcı tarife bilgisinin geçerliliğini kaybetme tarihi, söz konusu değişikliklerin Resmi Gazetede yayımı tarihidir.
4) Bağlayıcı menşe bilgisi aşağıdaki durumlarda geçerliliğini kaybeder: a) Menşe kurallarında bir mevzuat düzenlemesi veya bir uluslararası anlaşma gereğince değişiklik yapılması ve verilen bilginin söz konusu değişiklikle getirilen hükümlere uymaması,
b) Dünya Ticaret Örgütünün uymakla yükümlü bulunduğumuz Menşe Kuralları Anlaşmasına ve bu anlaşmaya ilişkin izahname ve kararlardaki bir değişikliğe uymaması,
c) Bağlayıcı menşe bilgisinin iptal edildiğinin veya değiştirildiğinin bilgi verilen kişiye tebliğ edilmesi.
Bu fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen hallerde bağlayıcı menşe bilgisinin geçerliliğini kaybetme tarihi, söz konusu değişikliklerin Resmi Gazetede yayımı tarihidir (Gümrük Kanunu’nun 9.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 28 ve 29.maddeleri ile 14 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği).
7- Gümrük Kıymeti, Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, 26.maddeye Göre Gümrük Kıymetinin Belirlenmesi; İthal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta Kanun’un 27 ve 28 inci maddelerine göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır. (Gümrük Kanunu’nun 24/1.maddesi).
– Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği gibi, akreditif veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da doğrudan veya dolaylı yapılabilir (Gümrük Kanunu’nun 24/3-a.maddesi).
– 27.maddeye göre yapılan ilaveler dışında, alıcının pazarlama dahil kendi hesabına yaptığı faaliyetler, satıcı yararına veya satıcı ile yapılan bir anlaşma yoluyla da olsa, satıcıya yapılan dolaylı bir ödeme olarak değerlendirilmez. Bu tür işlemlere ilişkin giderler, ithal eşyasının gümrük kıymetinin tespiti sırasında fiilen ödenen veya ödenecek fiyata ilave edilmez (Gümrük Kanunu’nun 24/3-b.maddesi).
– Gümrük Kanunu’nun 24 ve 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymeti;
a) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Anlaşmanın,
b) 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşmasının VII.Maddesinin,
c) Bu bölüm hükümlerinin,
Prensip ve genel hükümlerine uygun yöntemlerle ve Türkiye’de mevcut veriler esas alınarak belirlenir. Yorum Notları GY Ek 8 (Gümrük Kanunu’nun 26/1.maddesi).
– Kanun’un 24 ve 25.madde hükümlerine göre belirlenemeyen ithal eşyasının gümrük kıymetinin 26. Maddeye göre belirlenecek olması halinde;
a) Türkiye’de üretilen eşyanın Türkiye içindeki satış fiyatı,
b) Gümrük idaresinin iki alternatif kıymetten yüksek olanının kabul etmesini öngören bir sistem,
c) Eşyanın ihraç ülkesindeki iç piyasa fiyatı,
d) Aynı veya benzer eşyanın, 25.maddenin 2.fıkrasının (d) bendi hükümlerine göre hesaplanmış kıymeti dışındaki maliyet bedeli,
e) Türkiye’den başka bir ülkeye ihraç edilen eşyanın fiyatı,
f) Asgari gümrük kıymetleri,
g) Keyfi veya fiktif kıymetler,
Esas alınmaz (Gümrük Kanunu’nun 26/2.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 50 ve 51.maddesi).
8- Türkiye Gümrük Bölgesine Giriş ve Çıkış İşlemleri: Türkiye Gümrük Bölgesine giriş ve çıkışlar ile gümrük idarelerindeki her türlü gümrük işlemleri genelde normal çalışma saatleri içinde yapılmakla birlikte; a) Demiryolu katarları ve düzenli sefer yapan deniz, nehir, kara ve hava taşıtları gece ve gündüzün her saatinde Gümrük Bölgesine girip çıkabilirler. Düzensiz seferli olan ve yolcu getiren deniz, nehir, kara ve hava taşıtları da aynı şekilde Gümrük Bölgesine girip çıkabilirler.
b) İşletme teşkilatı bulunan limanlarda, gemiler gece ve gündüzün her saatinde yük ve yolcu alıp çıkarabilirler.
c) Zorlayıcı sebeplerle çalışma saatleri dışında gümrük idaresi olan bir limana girmek veya bu limandan ayrılmak zorunda kalan gemilerin yük alıp verme istekleri de gümrük idarelerince kabul edilir. Yolcu ve turist taşıyan her türlü gemiler mesai saatleri dışında gümrük idaresi bulunan bir limana girip çıkabilirler (Gümrük Kanunu’nun 35.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 560.maddesi).
9- Küşat Hakkı: Talep üzerine, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından önce, gümrüğe sunulan eşyanın incelenmesi veya bundan numune alınması yönünden ilgili ve yetkili kişilere izin verilebilir (Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 87.maddesi).
Kısacası, Mükellefin/temsilcisinin talebi üzerine; Gümrük idaresine sunulan/ gümrük idaresine getirilen, özet beyanı verilen eşyanın, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasından, her hangi bir gümrük rejimi beyanı yapılmadan (Serbest Dolaşıma Giriş Beyannamesinin Tescilinden /İthalattan) önce; Eşyanın incelenmesine ve/veya eşyadan numune alınmasına, alınan numunenin tahlile tabi tutulmasına, söz konusu eşyanın incelenmesi ve/veya yaptırılacak tahlil sonucuna göre ilgili Gümrük İdaresine rejim beyanında bulunulmasına veya söz konusu eşyanın satın alma şartlarına uymadığı ve/veya ithalat vergilerinin yüksekliği gerekçesiyle her hangi bir rejim beyanında bulunulmadan (Serbest Dolaşıma Girişten/İthalattan) önce, söz konusu eşyanın “Mahrece İade Edilmesine/ Yurt dışı edilmesine, Yurt dışına geri gönderilmesine” izin verilebilir, izin verilir.
10- Gümrük Rejiminden Önce Eşyanın Laboratuvar Tahliline Tabi Tutma Hakkı: Gümrük Yönetmeliği’nin 196.maddesi uyarınca tahlile gönderilmesi gereken eşya, yükümlünün ilgili gümrük idaresine başvurması halinde rejim beyanında bulunmadan önce tahlile gönderilir. Yükümlünün tahlil sonuçlarını kabul etmemesi halinde, Kanunun 243.maddesi kapsamında tahlile itiraz edilebilir.
– Özet beyan, fatura veya diğer idari ya da ticari belgelerden, eşyanın tahlil edilen eşya ile aynı olduğunun belirlenebilmesi koşuluyla, tahlil sonuçları rejim beyanında kullanılabilir. Beyan edilen eşyanın, tahlil edilen eşya ile aynı olmadığına yönelik kanıt bulunması durumu hariç, bu eşya beyanın kontrolü ve muayene aşamasında yeniden tahlile gönderilmez (Gümrük Yönetmeliği’nin 196/A.maddesi).
11- Elleçleme Hakkı: Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, geçici depolanan eşya, görünüş ve teknik özelliklerinin değiştirilmemesi koşuluyla, aynı durumda muhafazalarını sağlamak üzere yönetmelikle belirlenen elleçlemeye tabi tutulabilir (Gümrük Kanunu’nun 41.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 90 ve 91.maddesi).
12- Fikri ve Sınai Hakların Korunması Hakkı: a) Fikri ve sınaî haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder mahiyetteki eşyanın alıkonulması veya gümrük işlemlerinin durdurulması hak sahibinin veya temsilcisinin talebi üzerine gümrük idareleri tarafından gerçekleştirilir. Durdurma veya alıkoyma kararı hak sahibi veya temsilcisi ile beyan sahibi veya Kanun’un 37.maddesinde belirtilen kişilere bildirilir.
b) Gümrük idaresine henüz bir talepte bulunulmadığı durumda ve söz konusu eşyanın fikri ve sınaî mülkiyet haklarını ihlal ettiğine dair açık deliller olması halinde, hak sahibinin geçerli bir başvuruda bulunabilmesini teminen, gümrük idareleri tarafından ilgili eşya üç işgünü süresince re’sen alıkonulabilir veya eşyanın gümrük işlemleri durdurulabilir (Gümrük Kanunu’nun 57/1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 90 ve 91.maddesi).
13- Beyannamede Düzeltme Yapma Hakkı: Başka bir eşyanın beyanı sonucunu doğurmaması kaydıyla, beyan sahibinin talebi üzerine beyannamede yer alan bir veya daha fazla bilginin düzeltilmesine, gümrük idarelerince izin verilir.
Ancak;
a) Beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,
b) Söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,
c) Kanun’un 73.maddesi hükümleri saklı kalmak üzere, eşyanın teslim edilmesinden,
Sonra beyannamede düzeltme yapılmasına izin verilmez (Gümrük Kanunu’nun 63.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 121, 193 ve 194.maddeleri).
14- Beyannamenin İptal Edilmesini İsteme Hakkı: Gümrük idareleri, beyan sahibinin talebi üzerine ve eşyanın yanlışlıkla beyanname konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya beyan edildiği rejime tabi tutulmasının özel nedenlerle artık mümkün olmadığına ilişkin kanıtlayıcı belgeleri ibraz etmesi halinde, tescil edilmiş bir beyannameyi iptal ederek, gerektiğinde yeni bir rejim beyanında bulunulmasına izin verebilirler.
Ancak, gümrük idarelerince beyan sahibine eşyanın muayene edileceğinin bildirilmiş olduğu hallerde, muayenenin sonucu alınmadan beyannamenin iptaline ilişkin talep kabul edilmez.
– Beyannamenin iptali, yürürlükteki cezai hükümlerin uygulanmasına engel oluşturmaz (Gümrük Kanunu’nun 64.maddesi ile Gümrük Yönetmeliği’nin 123, 124, 125, 126, 127, 128, 129.maddeleri).
15- Eşyanın Muayenesi ve Numune Alınması Sırasında Hazır Bulunma Hakkı: Beyan sahibi eşyanın muayenesi ve numune alınması sırasında -(İlgili Gümrük İdaresinden talep etmek şartıyla)- hazır bulunabilir (Gümrük Kanunu’nun 66/3.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 188.maddesi).
16- Eşyanın Tamamının Muayene Edilmesini İsteme Hakkı: Bir beyanname kapsamı eşyanın tek kalemden oluşması ve kısmen muayene edilmesi halinde, muayene sonuçları söz konusu beyanname kapsamı eşyanın tümüne uygulanır.
Ancak, beyan sahibi, kısmi muayene sonuçlarının beyan edilen eşyanın kalan kısmı için geçerli olmadığı düşüncesinde ise eşyanın tamamının muayenesini talep edebilir (Gümrük Kanunu’nun 67/1.maddesi).
Örneğin: Bir beyanname kapsamı ve tek kalem olarak beyan edilen eşya, gerçekte birden fazla kalemden ve/veya birden fazla özellik arz eden eşyadan oluşuyorsa ve diğer eşyaların vergi oranı düşükse (beyan sahibi, eşyanın kısmi muayene sonuçlarının beyan edilen eşyanın kalan kısmı için geçerli olmadığı düşüncesinde ise) eşyanın tamamının muayene edilmesini ve çıkacak muayene sonucuna göre eşyanın/eşyaların vergilendirilmesini talep edebilir.
17- Basitleştirilmiş Usulden Faydalanma Hakkı: Gümrük idareleri, usul ve formalitelerin mümkün olduğunca basitleştirilmesi için ve gümrük işlemlerinin yürürlükteki hükümlere uygun olarak yürütülmesini sağlayacak şekilde, yönetmelikle belirlenen şartlar altında;
a) Kanun’un 60.maddesinde sözü edilen beyannameye eklenmesi gereken belgelerden bazılarının eklenmemesine ve kaydedilmesi gereken bazı bilgilerin beyannameye yazılmamasına,
b) Sözü edilen beyanname yerine, eşyanın ilgili gümrük rejimine tabi tutulması talebi ile birlikte, ticari veya idari bir belgenin verilmesine,
c) Eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına,
İzin verebilirler.
(c) bendinin uygulanmasında beyan sahibi eşyayı gümrüğe sunma yükümlülüğünden muaf tutulabilir (Gümrük Kanunu’nun 71/1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 140, 147, 148, 150, 151, 152, 156, 162, 229, 235, 236, 237, 238.maddesi).
18- Beyan Sahibinin Lehine Olan Vergi Oranının Uygulanmasını İsteme Hakkı: Beyan sahibi, tarımsal mali yükler dışında kalan ithalat vergilerinin oranlarının serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinden sonra, fakat eşyaya ilişkin gümrük vergilerinin ödenmesinden veya teminata bağlanmasından önce indirilmesi halinde, lehine olan oranın uygulanmasını isteyebilir.
Ancak, beyan sahibinden kaynaklanan nedenlerle gümrük işlemlerinin tamamlanamaması halinde, 1.fıkra hükmü uygulanmaz (Gümrük Kanunu’nun 75.maddesi).
19- Beyan Sahibinin, eşyanın tamamını en yüksek vergi oranı üzerinden Vergilendirmesini İsteme Hakkı: Bir taşıma belgesi içeriği eşyanın değişik tarife pozisyonlarına girdiği hallerde; her bir eşya için kendi tarife pozisyonuna göre işlem yapılmasının ek bir iş yükü ve masrafa sebep olması halinde, beyan sahibinin talebi üzerine, gümrük idareleri, eşyanın tamamına en yüksek ithalat vergi oranına tabi eşyanın tarife pozisyonuna göre vergi uygulayabilirler (Gümrük Kanunu’nun 76.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 204.maddesi).
20- Nihai Kullanım Hakkı: Mükelleflere, indirimli veya sıfır vergi oranlarından yararlanmak üzere Nihai kullanım izni verilebilir.
- Nihaikullanım nedeniyle indirimli veya sıfır vergi oranından yararlanarak serbest dolaşıma girmiş eşyanın gümrük gözetimi, nihai kullanım olarak kabul edilen üretim veya kullanım faaliyetiyle sona erer. Ayrıca, indirimli veya sıfır vergi uygulamasına ilişkin koşulların sona erdiği, eşyanın ihraç veya imha edildiği, eşyanın indirimli veya sıfır vergi uygulaması için belirlenmiş amaçlar dışında kullanılması nedeniyle tahsili gereken vergilerin ödendiği hallerde de gümrük gözetimi sona erer.
- Nihai kullanım nedeniyle serbest dolaşıma giren eşyaya, duruma göre Kanun’un 81.maddesinin 2.fıkrası veya 83.madde hükümleri uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 77.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 207, 208, 209, 210, 211.maddeleri).
21- Hak ve Yükümlülüklerin Devredilebilmesi Hakkı: Ekonomik etkili bir gümrük rejimi [ – Antrepo, – Dahilde işleme, – Gümrük kontrolü altında işleme, – Geçici ithalat ve – Hariçte işleme rejimi] hak sahibinin hak ve yükümlülükleri, yönetmelikle belirlenen usul ve esaslara göre, söz konusu rejimden yararlanma koşullarını taşıyan diğer kişilere devredilebilir. Yeni hak sahibi bu hakkı, aynı koşulları taşıyan diğer kişilere de devredebilir (Gümrük Kanunu’nun 83.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 320.maddesi).
22- Transit Rejimi Kolaylıklarından Faydalanma: Transit rejimine konu olan eşyanın, gümrük gözetimi altındaki antrepolarda veya gümrük idarelerince eşya konulmasına izin verilen yerlerde bir süre kalması veya bir taşıttan diğer bir taşıta aktarılması mümkündür.
– Türkiye Gümrük Bölgesi içinde transit halindeki eşyanın beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle telef veya kaybının kanıtlanması halinde, gümrük vergileri aranmaz (Gümrük Kanunu’nun 87/2, 92/2.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 227, 228.maddeleri).
23- Eşya Sahibinin Antrepo Rejiminden Kaynaklanan Hakları: Fuar ve sergilere konulan veya ithalat vergilerinden muaf olan yahut ihraç edilmek üzere antrepolara konulan eşya için teminat aranmaz. – Antrepoda bulunan ithal eşyası, iyi korunmaları, görünüşlerinin veya pazarlama kalitelerinin geliştirilmesi ya da dağıtım veya yeniden satışa hazırlanmaları yönünden yönetmelikle belirlenen mutat elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir.
– Antrepo rejimine tabi tutulan eşya, gümrük idarelerinden izin alınmak şartıyla geçici olarak gümrük antreposundan çıkarılabilir.
Eşya gümrük antreposu dışında bulunduğu süre içinde 102.maddede belirtilen şartlar altında elleçleme işlemlerine tabi tutulabilir. İzin alınması şartıyla antrepo rejimine tabi tutulmuş eşyanın bir gümrük antreposundan diğerine nakli serbesttir.
– İthal eşyası için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, eşyanın antrepo masrafları ile antrepoda kaldığı sürece muhafazası için yapılan masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrı olarak gösterilmeleri şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmez.
– Eşyanın niteliğinden kaynaklanan kayıplar ve fireler ile gümrüğün kontrolü altında yapılan işleme faaliyeti sonucunda ortaya çıkan noksanlıklar ve antrepo işleticileri ile kullanıcılarının kusur ve hatalarından ileri gelmediği gümrük idaresine kanıtlanan telef, kayıp ve çalınmalar için gümrük vergileri aranmaz (Gümrük Kanunu’nun 98, 102/1, 103, 104/1, 106/2.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 522, 334, 335, 336, 338, 339, 345, 487, 522.maddeleri).
24- Eşya Sahibinin Dahilde İşleme (DİR) Rejiminden Kaynaklanan Hakları:
Serbest dolaşımda olmayan eşya, işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edilmesi amacıyla, gümrük vergileri ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın ve vergileri teminata bağlanmak suretiyle, dahilde işleme rejimi kapsamında geçici olarak ithal edilebilir. Eşyanın işlem görmüş ürünler şeklinde ihracı halinde, teminat iade olunur (Şartlı Muafiyet Sistemi).
– Serbest dolaşımda bulunan eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilmesi halinde, bu eşyanın serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilmiş olan ithalat vergileri, dahilde işleme rejimi kapsamında geri verilir (Geri Ödeme Sistemi). 108.madde,
– İşlem görmüş ürünlerin ihracı veya yeniden ihracı ya da gümrükçe onaylanmış başka bir işleme tabi tutulması için gerekli süreler, işleme faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi ve işlem görmüş ürünlerin elden çıkartılması için yeterli olacak şekilde belirlenir. Süre, serbest dolaşımda bulunmayan eşya için dahilde işleme rejimine ilişkin iznin alındığı tarihten itibaren işlemeye başlar ve bitimin rastladığı ayın son günü sona erer. İzin sahibi tarafından ileri sürülen haklı gerekçelere bağlı olarak ek süre verilebilir. 111.madde,
– İkincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma sokulması halinde ithalat vergileri; asıl işlem görmüş ürünün ihraç edilen kısmı oranında ikincil işlem görmüş ürünlerin serbest dolaşıma girişine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları esas alınarak hesaplanır. Ancak, izin hak sahibi, bu ürünlere ilişkin vergilerin 114.maddede belirtilen usule göre (Dahilde işleme rejimi kapsamında bir gümrük yükümlülüğünün doğması halinde, 115.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, gümrük vergileri, ithal eşyasının dahilde işleme rejimine ilişkin beyannamenin tescil tarihindeki vergi oranı ve diğer vergilendirme unsurları göz önünde bulundurularak hesaplanır.) tahakkukunu talep edebilir.
– Söz konusu ithal eşyası için amaca yönelik özel kullanım nedeniyle indirimli veya sıfır ithalat vergi oranının uygulanmasının öngörüldüğü hallerde, bu uygulamadan işlem görmüş ürünler de yararlandırılır. İthal eşyasının Kanun’un 167.maddesi uyarınca ithalat vergilerinden muaf olduğu hallerde, işlem görmüş ürünler de bu muafiyetten yararlandırılır. 115.madde
– Gerekli iznin alınması şartıyla, işlem görmüş ürünlerin veya değişmemiş eşyanın tamamı veya bir kısmı, hariçte işleme rejimi hükümleri çerçevesinde daha ileri düzeyde işlenmek üzere veya ayniyetinin tespit edilebilir olması şartıyla sergilenmek ya da tamir amacıyla Türkiye Gümrük Bölgesi dışına geçici olarak ihraç edilebilir. 116/1.madde
– Şartlı muafiyet sisteminin uygulandığı dahilde işleme rejiminde (DİR), ihraç olunan işlem görmüş ürünlerin ihracat vergilerine tabi eşdeğer eşyadan elde edilmesi durumunda, söz konusu eşdeğer eşya ihracat vergilerinden muaf tutulur (Gümrük Kanunu’nun 108, 111, 115, 116/1, 122.maddeleri, Gümrük Yönetmeliği’nin 319, 345, 350, 352, 355, 359, 362, 369, 410.maddeleri, 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin ilgili maddeleri).
25- Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden Yararlanma Hakkı: Yükümlüler (Firma ve şahıslar) serbest dolaşıma girmemiş eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinde, ithalat vergilerine veya ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, niteliğini veya durumunu değiştiren işlemlere tabi tutulmaları ve bu işlemlerden elde edilen ürünlerin gümrük vergileri üzerinden serbest dolaşıma girmelerine ilişkin hükümlerin uygulandığı Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi’nden yararlanabilirler. Elde edilen bu tür ürünler, işlenmiş ürün olarak adlandırılır (Gümrük Kanunu’nun 123.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 370, 373, 375.maddeleri).
26- Geçici İthalat Rejimi’nden Yararlanma Hakkı: Yükümlüler, serbest dolaşıma girmemiş eşyanın ithalat vergilerinden tamamen ya da kısmen muaf olarak ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, Türkiye Gümrük Bölgesi içinde kullanılması ve bu kullanım sırasındaki olağan yıpranma dışında, herhangi bir değişikliğe uğramaksızın yeniden ihracına olanak sağlayan hükümlerin uygulandığı geçici ithalat rejiminden yararlanabilirler. Eşyanın geçici ithalat rejimi altında kalma süresi azami yirmidört (24) aydır (Gümrük Kanunu’nun 128, 130.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 376, 377, 379, 381, 385, 386, 387.maddeleri).
27- Hariçte İşleme Rejimi’nden Faydalanma Hakkı: Yükümlüler/(Firma ve şahıslar), Gümrük Kanunu’nun 144 ilâ 148.maddelerde öngörülen standart değişim sistemine ilişkin hükümler ile 116.madde hükmü saklı kalmak üzere, serbest dolaşımdaki eşyanın hariçte işleme faaliyetlerine tabi tutulmak üzere Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihracı ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin ithal vergilerinden tam veya kısmi muafiyet suretiyle yeniden serbest dolaşıma girişine ilişkin hükümlerin uygulandığı Hariçte İşleme Rejiminden yararlanabilirler.
Ancak, Hariçte işleme rejimi; a) İhracı, ödenmiş ithalat vergilerinin geri verilmesine veya teminata bağlanmış ithalat vergilerinin kaldırılmasına yol açan,
b) İhracından önce, nihai kullanımları nedeniyle tam muafiyet suretiyle serbest dolaşıma giren ve bu muafiyetin tanınması için gerekli koşulları taşımaya devam eden,
c) İhracı, ihracat vergi iadesini gerektiren veya ihracı nedeniyle tarım politikası çerçevesinde vergi iadesi dışında bir mali avantaj sağlanan,
Serbest dolaşımdaki eşyaya uygulanmaz. (b) bendinin istisnaları yönetmelikle belirlenir (Gümrük Kanunu’nun 135, 136, 141.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 395, 396, 400, 410.maddeleri).
28- Serbest Bölge İşlemlerinden Yararlanma Hakkı: Serbest bölgeler; Türkiye Gümrük Bölgesinin parçaları olmakla beraber; a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen,
b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı,
Yerlerdir. 152.madde
– Serbest dolaşımda olan veya olmayan her türlü eşya serbest bölgelere konulabilir. Ancak, parlayıcı ve patlayıcı veya bir arada bulundukları eşya için tehlikeli olan veya korunmaları özel düzenek veya yapılara gerek gösteren eşya serbest bölgelerdeki bu niteliklere uygun yerlere konulur. Eşyanın serbest bölgelerde kalabileceği süre sınırsızdır (Gümrük Kanunu’nun 152, 154, 156.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 419, 422, 423, 424, 426, 432.maddeleri).
29- Yeniden İhracat, İmha veya Gümrük İdaresine Terk Etme Hakkı: Yükümlüler,
serbest dolaşımda olmayan eşyayı, Türkiye Gümrük Bölgesinden yeniden ihraç edebilirler (Ticaret politikası önlemleri dahil olmak üzere, eşyanın ihracı için öngörülen işlemler, gerektiğinde yeniden ihraç edilecek eşyaya da uygulanır).
– Yükümlülere ait serbest dolaşımda olmayan eşyanın hazineye hiçbir masraf getirmeyecek şekilde, gümrük idaresinin gözetiminde imhası veya gümrüğe terk edilmesi mümkündür (Gümrük Kanunu’nun 163, 164.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 98, 327, 433, 434.maddeleri).
30- Özet Beyan Düzeltme/Değiştirme Hakkı: Özet beyan vermekle sorumlu/yükümlü kişilerin talep etmeleri halinde, özet beyanın verilmesinden sonra, özet beyana ilişkin bir veya daha fazla bilginin değiştirilmesine gümrük idarelerince izin verilir.
Ancak; a) Özet beyanı veren kişiye eşyanın muayene edileceğinin bildirilmesinden,
b) Söz konusu bilgilerin yanlış olduğunun tespit edilmesinden,
c) Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkarılmak üzere ilgilisine teslim edilmesinden,
Sonra özet beyanda değişiklik yapılmasına izin verilmez (Gümrük Kanunu’nun 165/D.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 63, 64, 435.maddeleri).
31- İthalatta Gümrük Vergilerinden Muafiyet Hakkı: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 167.maddesinde sayılan durumlarda, kişiler ve kurumlar tarafından serbest dolaşıma sokulan eşyalar gümrük vergilerinden muaftır. İlgili madde hükmüne göre tanınan muafiyetler; Kişi, kurum veya kuruluşlar ile eşya, nitelik veya kullanım amacı gibi kriterlere göre sıralanmıştır (Gümrük Kanunu’nun 167.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 169, 438, 439, 440, 441.maddeleri).
32- Geri Genel Eşyada Vergi Muafiyeti Hakkı: Beyan sahibinin talebi üzerine, serbest dolaşımda bulunan eşya, Türkiye Gümrük Bölgesinden veya Türkiye’nin anlaşmalarla dâhil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerinin diğer bir noktasından ihraç edildikten sonra üç yıl içinde yeniden serbest dolaşıma girmesi halinde ve beyan sahibinin talebi üzerine, ithalat vergilerinden muaf tutulur. Üç yıllık süre, beklenmeyen haller veya mücbir sebeplerle uzatılabilir.
Ancak, bu muafiyet; a) Aynen ihraç edildiği durumda olması hali hariç, hariçte işleme rejimi çerçevesinde Türkiye Gümrük Bölgesinden ihraç edilen eşyaya,
b) İhracı, bir dış ticaret önlemine konu olan eşyaya,
Tanınmaz. (b) bendine istisna getirilmesine ilişkin hal ve şartlar Cumhurbaşkanınca belirlenir.
– Kanun’un 168.maddesinde belirtilen ithalat vergilerinden muafiyet, geri gelen eşyanın ihracı sırasındaki ayniyeti değişmeden yeniden ithali halinde tanınır.
– Gümrük Kanunu’nun 168 ve 169.madde hükümleri, dahilde işleme rejiminin (DİR) uygulanmasından sonra ihraç edilen ve daha sonra geri gelen işlem görmüş ürünlere de uygulanır. Aynı hüküm yeniden ihraç edilen işlem görmüş ürünler için de geçerlidir (Gümrük Kanunu’nun 168, 169, 170.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 446, 448, 449, 450, 451, 453.maddeleri).
33- Deniz Balıkçılığı Ürünleri Muafiyeti: 18 inci maddenin 2.fıkrasının (f) bendi saklı kalmak kaydıyla, serbest dolaşıma giren;
a) Türkiye’de kayıtlı veya tescilli ve Türk bandırasını taşıyan gemilerin başka ülkelerin kara sularından çıkarttığı deniz balıkçılığı ürünleri ve diğer deniz ürünleri,
b) (a) bendindeöngörülen koşulları taşıyan fabrika gemilerde, aynı fıkrada belirtilen ürünlerden elde edilen ürünler,
İthalat vergilerinden muaftır (Gümrük Kanunu’nun 171.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 454.maddesi).
34- Akaryakıt ve Yağlayıcı Madde Muafiyeti: Gemilerin, botların, diğer deniz taşıtlarının ve hava gemilerinin dış seferlerde kullanacakları yakıt ve yağları ile karaya çıkarılmamak şartıyla yurtdışından getirdikleri kumanyaları ithalat vergilerinden muaftır. Serbest dolaşımda bulunan yakıt ve yağlar ile kumanyaların dış sefere çıkan gemi, bot ve diğer deniz taşıtları ile hava gemilerine verilmesi ihracat hükmündedir (Gümrük Kanunu’nun 176.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 476, 480, 481, 482.maddesi).
35- Tasfiyelik Eşyada Satın Alma Hakkı: Kanun’un 178.maddesinin (a) bendine göre ihaleye çıkarılacak, (c) bendine göre perakende satılacak eşyanın, ihale ilanının yayımlandığı veya perakende satış kararının alındığı tarihe kadar, gümrük idaresine başvurularak bir gümrük rejimine tabi tutulması veya gümrük bölgesi dışına yeniden ihracı istenebilir.
Ancak, yukarıdaki talebin kabulü, söz konusu eşyaya ait varsa cezalar ile ambarlama ve elleçleme giderleri ve diğer giderler ile eşyanın döviz cinsinden CIF değerinin % 1’i, bu uygulamadan ikinci kez yararlanmak istenmesi hâlinde ise CIF değerinin % 3’ü oranında bir tutarın ödenmesine bağlıdır. Başvurunun, eşyanın ihale ilanı yayımlandıktan veya perakende satış kararı alındıktan sonra ve satışının gerçekleşmesinden önce yapılması hâlinde, bu taleplerin kabulü söz konusu eşyaya ait varsa cezalar ile ambarlama ve elleçleme giderleri ve diğer giderler ile eşyanın döviz cinsinden CIF değerinin % 10’u oranında bir tutarın ödenmesine bağlıdır. Bunun dışındaki başvurular kabul edilmez.
– 177.maddenin 1.fıkrasının (b), (e), (f), (g) ve (k) bentlerinde ve ikinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen eşyanın satış bedelinden sırasıyla; a) Hizmet karşılığı alacaklar ve yapılmış masraflar,
b) Gümrük vergileri,
c) Satış için yapılmış masraflar,
d) Para cezaları,
Ayrılarak hak sahiplerine dağıtılır. Bu bedellerin dağıtımından sonra artan para olursa, eşya sahipleri adına emanet hesabına alınır. Emanete alındığı tarihten itibaren bir yıl içinde alınmayan para ile 177.maddenin 1.fıkrasının diğer bentlerinde belirtilen eşyanın satış bedelinden bu fıkradaki usule göre yapılacak dağıtımdan sonra kalan para Ticaret Bakanlığı döner sermaye işletmesine irat kaydedilir (Gümrük Kanunu’nun 179, 180.maddesi, Tasfiye Yönetmeliği’nin 57.maddesi).
36- Ödenmemesi Gereken veya Fazla Ödenen Vergi ve Cezaları Geri İsteme Hakkı: Kanunen ödenmemeleri gerektiği halde ödenmiş olduğu belirlenen gümrük vergileri geri verilir. Kanunen tahakkuk ettirilmemeleri gerektiği halde tahakkuk ettirilen gümrük vergileri kaldırılır.
Ancak, kanunen ödenmemesi veya tahakkuk ettirilmemesi gereken gümrük vergileri ilgili kişinin kasten yaptığı bir tahrifat veya ticaret politikası önlemlerine tabi eşyanın gümrük kıymetinin yükümlünün kendi beyanı ile artırılması sonucunda ödenmiş veya tahakkuk ettirilmişse, bu vergilerin geri verilmesine veya kaldırılmasına ilişkin talepler kabul edilmez.
– Kanunen ödenmemeleri gereken gümrük vergileri, söz konusu vergilerin yükümlüye tebliğ edilmesi ve ilgilinin bu tebliğ tarihinden itibaren üç yıl içinde gümrük idaresine müracaatı üzerine geri verilir veya kaldırılır.
– Bir gümrük beyannamesine dayanılarak ödenmiş olan gümrük vergileri bu beyannamenin iptal edilmesi üzerine ilgilinin talebiyle geri verilir. Bu istemin, gümrük beyannamesinin iptal edilmesi amacıyla müracaatta bulunulması için öngörülen süreler içerisinde yapılması gerekir.
– Beyannamenin tescili tarihi itibariyle, kusurlu veya ithallerine esas teşkil eden sözleşme hükümlerine aykırı olduklarından bahisle, ithalatçı tarafından kabul edilmeyen eşyaya ilişkin ithalat vergileri geri verilir veya kaldırılır. Kusurlu eşyaya, teslimden önce hasar gören eşya da dahil olup, bu kapsamda geri verilecek veya kaldırılacak gümrük vergileri için vergilerin yükümlüye tebliği tarihinden itibaren bir yıl içerisinde gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekir.
– Gümrük vergilerinin geri verilmesi veya kaldırılmasına ilişkin hükümler bu Kanun kapsamında tatbik edilen para cezaları için de uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 210, 211, 212, 213.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 499, 500, 501, 507, 508, 511.maddesi).
37- Mesai Saatleri Dışında ve Tatil Günlerinde Gümrük Hizmeti Alma Hakkı: Yolcuların ve taşıt araçlarının giriş ve çıkışlarına ait işlem dışında, yükleme ve boşaltma ile her türlü gümrük işlemlerinin normal çalışma saatleri içinde yapılması gerekir. Ancak, bu saatler dışında veya tatil zamanlarında hizmet talebinde bulunulduğunda, yazılı olarak yapılacak bu talep, işin yapılacağı gümrük idarelerince yerinde görülürse, gerekli önlemler alınmak ve çalışacak personelin fazla çalışma ücreti ve varsa hak sahibine ödenecek kanunî yollukları karşılığı tutarlar, talep sahipleri tarafından ilgili muhasebe birimi hesabına yatırılmak koşuluyla kabul edilir. Fazla çalışma ücretinden yararlanan personel, bu suretle kendilerine verilecek işleri yapmakla görevlidir.
– Normal çalışma saatleri içinde veya dışında olduğuna bakılmaksızın, çalışma ücretinin yatırılması halinde, özel kurye taşımacılığı gümrük hizmeti ile özel yolcu servisi taleplerinin yetkili gümrük idarelerince karşılanması mümkündür (Gümrük Kanunu’nun 221.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 560.maddesi).
38- İdari Para Cezası ve Faiz Uygulanmaması İlkesi: Gümrük idaresi tarafından yükümlüye yazı ile yanlış izahat verilmiş olması hâlinde Kanunun Cezalar Kısmı hükümlerine göre idari para cezası ve faiz uygulanmaz (Gümrük Kanunu’nun 231.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 579, 580/A.maddesi).
39- İkramiye Hakkı: Gümrük Kanunu’na göre tahsil edilen idari para cezalarının yüzde onbeşi nispetinde bir tutar, varsa muayene ve tahlilden önce cezayı gerektiren durumun ortaya çıkarılmasını sağlayacak muhbirlere Müsteşarlık bütçesinin ilgili tertibinden ödenir (Gümrük Kanunu’nun 233.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 511, 581.maddesi).
40- Cezalarda İndirim Hakkı: Gümrük Kanunu’nun 234.maddesinde belirtilen aykırılıkların gümrük idaresince tespit edilmesinden önce beyan sahibince ilgili Gümrük İdaresine bildirilmesi durumunda söz konusu cezalar yüzde on nispetinde uygulanır. Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri için yukarıda belirtilen cezalara ilişkin hükümler uygulanmaz. Bu gibi hallerde, 241.maddenin birinci fıkra hükmüne göre işlem yapılır.
– 194.maddenin 1.fıkrası uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü nedeniyle hiç ödenmeyen veya eksik ödenen ithalat vergilerinin yükümlüsünce gümrük idaresinin tespitinden önce bildirilmesi durumunda bu cezaya hükmedilmez. 194.maddenin dördüncü fıkrası (241/1.madde hükmü) uyarınca işlem yapmakla yetinilir.
– Gümrük Kanunu’nun 235.maddesinin 1 ve 2.fıkralarında belirtilen aykırılıkların gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilmesi durumunda da bu fıkralara göre hesaplanan cezalar yüzde on oranında uygulanır.
– Dökme gelen eşyada yüzde üçü aşmayacak şekilde eşya cinsi itibarıyla Cumhurbaşkanı kararı ile belirlenecek oranlardaki eksiklik ve fazlalıklar için takibat yapılmaz. Doğalgaz ürünlerinde boru hatları ile taşınarak ithal edilenler hariç bu oran % 6’yı aşmayacak şekilde uygulanır.
– Eşya miktarının gümrük idaresince tespit edilmediği ve rejim beyanının belgelerinde kayıtlı miktarlara göre yapıldığı durumlarda, tespit edilen miktar farklılıkları özet beyan eksiklik veya fazlalığı olarak değerlendirilir. Yapılan özet beyan eksiklik veya fazlalık takibatı sonucunda miktar farklılığı nedeniyle cezayı gerektirir bir durum ortaya çıkması halinde, 234.madde hükümleri uygulanmayarak sadece bu madde hükümlerine göre işlem yapılır.
– Genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri hakkında 238.maddenin para cezasına ilişkin hükümleri ile 241.maddenin 3.fıkrasının (h), (l) ve (m) bentleri, 4.fıkrasının (g) ve (h) bentleri ile 5.fıkrasının (b) bendi hükümleri uygulanmaz. Bu durumda, 241 inci maddenin birinci fıkra hükmü uygulanır (Gümrük Kanunu’nun 234, 235, 237 238/4.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 75, 239, 240, 243, 386, 387, 474, 580, 582, 583.maddesi).
41- Gümrük Vergileri, Cezalar ve İdari Kararlara Karşı İtiraz Hakkı: Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri bir dilekçe ile itiraz edebilir. İdareye intikal eden itirazlar otuz gün içinde karara bağlanarak ilgili kişiye tebliğ edilir. İtirazın reddi kararlarına karşı işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerine başvurulabilirler (Gümrük Kanunu’nun 242.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 585, 586, 587.maddesi).
42- Tahlil Sonuçlarına Karşı İtiraz Hakkı: İlgili kişiler, Kanun’un 197.maddesine göre tebliğ edilen gümrük vergilerinin hesaplanmasında esas alınan kimyevi tahlil sonuçlarına karşı tebliğden itibaren onbeş (15) gün içinde ilgili Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğü’ne yazılı olarak itiraz edilebilir. İtiraz üzerine, birinci tahlilin yapıldığı gümrük laboratuvarında görevli olan ve ilk tahlili yapan kimyager dışındaki iki kimyager tarafından ikinci tahlil yapılır. Yükümlünün talebi halinde, gümrük idareleri, gümrük kimyageri olmayan bir gözlemci kimyagerin de ikinci tahlilde hazır bulunmasına izin verirler. Üç kimyagerden fazla kimyager bulunmayan gümrük laboratuvarında yapılan tahlile itiraz edilmesi halinde, ikinci tahlil en az iki kimyager bulunan en yakın gümrük idaresine ait laboratuvarda yaptırılır. İkinci tahlil sonucu, eşyanın teknik özelliklerinin ve niteliklerinin belirlenmesi yönünden kesindir (Gümrük Kanunu’nun 243.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 588, 589, 590.maddesi).
43- Uzlaşma Talebinde Bulunma Hakkı: Yükümlü veya ceza muhatabı tarafından, gümrük idarelerince düzenlenen ek tahakkuk ve ceza kararı muhteviyatı alacaklar için uzlaşma başvurusunda bulunulabilir. Uzlaşmanın kapsamına; a) Beyan ile gümrük idaresi tarafından yapılan tespit sonucunda belirlenen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları, b) Gümrük idaresi tarafından tespit edilmesinden önce beyan sahibi tarafından bildirilen farklılıklara ilişkin tebliğ edilen gümrük vergileri alacakları, c) Bu Kanun ve ilgili diğer kanunlar uyarınca gümrük idaresi tarafından düzenlenen idari para cezaları, Girer.
– Uzlaşma talebi, henüz itiraz başvurusu yapılmamış veya itiraz edilmiş olmakla birlikte itirazı henüz sonuçlandırılmamış gümrük vergileri ve idari para cezaları için, tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde yapılır. Uzlaşma talebinde bulunulması hâlinde, itiraz veya dava açma süresi durur, uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde süre kaldığı yerden işlemeye başlar, ancak sürenin bitimine beş günden az kalmış olması hâlinde süre beş güne tamamlanır. Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde yeniden uzlaşma talebinde bulunulamaz.
– Gümrük vergileri ve cezalarına ilişkin fiilin, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nda yer alan kaçakçılık suçları ile ilişkili olması hâlinde bu madde hükmü uygulanmaz.
– Vergi yükümlüsü veya ceza muhatabı, üzerinde uzlaşılan ve tutanakla tespit olunan hususlar hakkında dava açamaz ve hiçbir mercie şikâyette bulunamaz.
Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hâlinde, genel hükümlere göre işlem yapılır.
– Bu madde uyarınca üzerinde uzlaşılan cezalar hakkında 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 17.maddesi uyarınca ayrıca peşin ödeme indiriminden yararlanılamaz (Gümrük Kanunu’nun 244.maddesi, Gümrük Uzlaşma Yönetmeliği’nin ilgili maddeleri).
KAYNAKÇA:
- 4458 sayılı Gümrük Kanunu.
- Gümrük Yönetmeliği.
- 2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı.
- 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği.
- KARATAŞ Şahin, “Yükümlülerin Gümrük Kanununda Yer Alan Hakları”, Linkedin, 25.08.2021.
Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
E Mail: info@cobangumrukdenetim.com
kerim.coban@cobangumrukdenetim.com
k.coban0306@gmail.com – Tel: 0505 519 88 41
