ÖZET 

Söz konusu Anlaşmanın (STA) Amacı: 1) Tarafların bu Anlaşma gereğince ve GATT 1994’ün XXIV’üncü Maddesi ile tutarlı olarak mal/eşya ticaretinde bir serbest ticaret alanı oluşturmak için ilgili kuralları tesis etmek,

2) Taraflar arasındaki ticarete ilişkin AB ile Türkiye arasındaki ikili ticaret düzenlemelerinden kaynaklanan tercihli koşulları korumak ve aralarındaki ticaretin daha ileri düzeyde serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılması için gerekli zemini sağlamak,

3) Anlaşma hükümleri uyarınca ve GATT 1994’ün XXIV’üncü Maddesi’ne uygun olarak, mal ticaretinin serbestleştirilmesini sağlamak ve taraflar arasındaki ticarette bir serbest ticaret alanının tesis edilmesini sağlamaktır.

 Anahtar Kelimeler: Serbest Ticaret Anlaşması (STA), Yeterli İşçilik veya İşlem, İlave Gümrük Vergisi (İGV), Yetersiz İşçilik veya İşlem,  …

GİRİŞ 

Birleşik Krallık’ın (BK) Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması sürecinde Brexit bağlamında AB – BK arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması (STA) müzakereleri 24 Aralık 2020 tarihinde tamamlanmış olup, Ticari hükümleri 1 Ocak 2021 tarihi itibarıyla geçici olarak uygulanmaya başlayan söz konusu Anlaşma,    1 Mayıs 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye ile İngiltere (BK) arasında yapılan Serbest Ticaret Anlaşması 29 Aralık 2020’de imzalanarak, ticarette tercihli tarife/muamele bakımından 1 Ocak 2021’de uygulanmaya başlanmış olup, söz konusu Anlaşma 20 Nisan 2021 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Anlaşma Gümrük Birliği şartları, BK ile tarım tavizlerini düzenleyen Ortaklık Konseyi Kararı ve Türkiye- AB AKÇT (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu) STA’sının devamı niteliğinde olup, mal/eşya ticaretini kapsamaktadır.

Kuzey İrlanda, AB’nin Tek Pazar’la ilgili mevzuatının bir kısmını uyumlaştırmaya devam edecek, bununla beraber, K. İrlanda BK gümrük alanında kalacak ve BK’nın STA’larına tabi olacak. BK ile imzalanan STA, Kuzey İrlanda’yı da kapsayacaktır.

Gümrük Birliği, malların serbest dolaşımı esasına göre tesis edilmiş olmakla birlikte, STA’lar menşe esasına göre tesis edilmektedir.

STA’larda sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünlerinin içerisindeki sanayi payları dışında kalan ürünler ile hizmetler sektörü ve kamu yatırımları gibi alanlarda da bir serbesti uygulanabilmektedir.

 I- BAZI TEMEL KAVRAMLAR

 1- Yeterli işçilik veya işlem:

 Üçüncü fıkraya ve Madde 8’e halel getirmeksizin, bir Tarafta tamamen elde edilmemiş ürünler, bu eşya için Ek 2’de yer alan listede belirtilen şartlar yerine getirildiği takdirde yeterli derecede işçilik veya işlem görmüş olarak kabul edilir.

1. Birinci fıkra uyarınca bir Tarafta menşe kazanan bir ürün, başka bir ürünün imalatında bir girdi olarak kullanılmışsa, imalatında kullanılmış olabilecek menşeli olmayan girdiler dikkate alınmaz.
2. Birinci fıkrada belirtilen şartların karşılanıp karşılanmadığı her bir ürün için ayrı tespit edilir. Ancak ilgili kuralda menşeli olmayan girdilerin azami oranının esas alındığı hallerde, Tarafların gümrük idareleri ihracatçılara maliyetler ve döviz kurlarındaki dalgalanmaları hesaba katmak üzere, dördüncü fıkrada belirtildiği şekilde ortalama esas üzerinden ürünlerin fabrika çıkış fiyatını ve menşeli olmayan girdilerin kıymetini hesaplama yetkisi verebilir.
3. Üçüncü fıkra ikinci cümlesi uygulandığı hallerde, ürünün ortalama fabrika çıkış fiyatı ve kullanılan menşeli olmayan girdilerin ortalama kıymeti sırasıyla, önceki mali yıl boyunca gerçekleştirilen ürünlerin tüm satışlarından fabrika çıkış fiyatları toplamı ile ihracatçı Taraf tarafından tanımlandığı üzere önceki mali yıl boyunca veya tüm mali yıl için rakamların üç aydan daha az olmayan daha kısa bir dönem için mevcut olmadığı durumda, ürünlerin imalatında kullanılan menşeli olmayan tüm girdilerin kıymetinin toplamı esas alınarak hesaplanır.
4. Ortalama esasa göre hesaplamayı tercih eden ihracatçılar, referans mali yılını takip eden yıl boyunca veya uygun olduğu hallerde, referans olarak kullanılan daha kısa süreyi takip eden yıl boyunca bu yöntemi sürekli olarak uygular. Belirli bir mali yıl veya en az üç ay gibi daha kısa bir temsili süre boyunca, bu yöntemin kullanımına neden olan maliyetlerde veya döviz kurlarında dalgalanmaların sona erdiğini kayda geçirmeleri halinde bu yöntemi uygulamayı bırakabilirler.
5. Dördüncü fıkrada atıfta bulunulan ortalamalar, menşeli olmayan girdilerin azami oranına uygunluğun sağlanması amacıyla, sırasıyla fabrika çıkış fiyatı ve menşeli olmayan girdilerin kıymeti olarak kullanılır (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 6.maddesi).

 2- Etkisiz Unsurlar:

 (1) Bir ürünün bir Taraf ülke menşeli olup olmadığını belirlemek için, imalatında kullanılabilecek aşağıdaki unsurların menşeinin belirlenmesi gerekmez:

1. a) Yakıt, enerji, katalizörler ve çözücüler.
2. b) Teçhizat ve binaların bakımında kullanılan tesis, teçhizat, yedek parça ve malzemeler.
3. c) Makineler, aletler, kalıplar ve şekillendiriciler.

ç) İmalatta kullanılan veya ekipman ve binaları çalıştırmak için kullanılan yağlayıcılar, gresler, bileşim malzemeleri ve diğer malzemeler.

1. d) Eldivenler, gözlükler, ayakkabılar, giysiler, güvenlik ekipmanları ve malzemeleri.
2. e) Ürünü test etmek veya incelemek için kullanılan ekipman, cihaz ve sarf malzemeleri.
3. f) Ürüne dahil edilmeyen veya ürünün nihai bileşimine dahil edilmesi amaçlanmayan, üretimde kullanılan diğer malzemeler (15 Mart 2021 Tarihli ve 02/2021 Sayılı Kararın 12.maddesi, 2/2021 Sayılı Karar Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmeliğin 15.Maddesi).

 3- Yetersiz işçilik veya işlem/Üretim:

 (1) 5.maddenin birinci fıkrasına halel getirmeksizin, bir ürünün bir Taraf ülkede üretimi menşeli olmayan girdilere uygulanan aşağıdaki işlemlerden sadece birinden veya daha fazlasından ibaret ise, ürün bir Taraf ülke menşeli kabul edilmez:

1. a) Tek amacı nakliyat ve depolama süresince eşyanın iyi şartlarda muhafazasını sağlamak olan kurutulma, dondurulma, salamura edilme ve diğer benzer işlemler gibi koruyucu işlemler (bir ürüne özel veya farklı özellikler kazandırmayı amaçlayan asitleme, kurutma veya tütsüleme gibi işlemler yetersiz kabul edilmez iken, soğutma, dondurma veya havalandırma gibi koruyucu işlemler (a) bendi çerçevesinde yetersiz kabul edilir).
2. b) Ambalaj ayırma veya birleştirme.
3. c) Yıkama, temizleme, toz, oksit, yağ, boya veya diğer tabakalardan arındırma.

ç) Kumaşları ve tekstil ürünlerini ütüleme veya presleme.

1. d) Basit boyama ve cilalama işlemleri.
2. e) Pirinci kabuklarından ayırma ve kısmi veya tam öğütme; tahıl ve pirinci parlatma ve perdahlama; pirinci ağartma.
3. f) Şeker renklendirme veya tatlandırma veya şeker topaklarını biçimlendirme işlemleri; katı haldeki şekeri kısmi veya tam öğütme.
4. g) Meyvelerin, kuruyemişlerin ve sebzelerin kabuklarını soyma, zarlarını ayıklama, çekirdeklerini çıkarma.

ğ) Keskinleştirme, basit bileme veya basit kesme.

1. h) Maddelerden setler oluşturma dâhil; eleme, kalburdan geçirme, sıraya koyma, tasnifleme, kalibrasyon, eşleştirme.

ı) Basit şişeleme, tenekeye veya beherlere koyma, torbalama, sandıklama, kutulama, karton veya tahta üzerine yerleştirme ve tüm diğer basit paketleme işlemleri.

1. i) Ürün veya paketler üzerine marka, etiket, logo ve diğer benzeri ayırt edici işaretleri yapıştırma veya basma işlemleri.
2. j) Farklı türde olmalarına bakılmaksızın ürünlerin basit şekilde karıştırılması; şekerin diğer herhangi bir girdi ile karıştırılması.
3. k) Ürünlerin basit şekilde sulandırılması veya su ya da ürünün karakteristik özelliklerini belirgin bir şekilde değiştirmeyecek başka herhangi bir madde ile seyreltilmesi veya suyunun alınması veya denşirilmesi.
4. l) Tam bir eşya oluşturmak üzere eşyanın parçalarının basit montajı veya ürünlerin parçalarına ayrılması.
5. m) Hayvan kesimi.

(2) Birinci fıkranın uygulanması amacıyla, gerçekleştirilmesi için özel beceriler ya da özel olarak üretilmiş veya monte edilmiş makine, aygıt veya teçhizata ihtiyaç duyulmayan işlemler basit kabul edilir (15 Mart 2021 Tarihli ve 02/2021 Sayılı Kararın 6.maddesi, 2/2021 Sayılı Karar Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmeliğin 9.Maddesi).

II- TÜRKİYE CUMHURİYETİ İLE BÜYÜK BRİTANYA VE KUZEY İRLANDA BİRLEŞİK KRALLIĞI ARASINDA SERBEST TİCARET ANLAŞMASI (STA)’NIN GETİRDİĞİ BAZI AVANTAJLAR:

Söz konusu Anlaşmanın (STA) Amacı: 1) Tarafların İş bu Anlaşma gereğince ve GATT 1994’ün XXIV’üncü Maddesi ile tutarlı olarak mal/eşya ticaretinde bir serbest ticaret alanı ve ilgili kuralları tesis etmeleri,

2) Taraflar arasındaki ticarete ilişkin AB ile Türkiye arasındaki ikili ticaret düzenlemelerinden kaynaklanan tercihli koşulları korumak ve aralarındaki ticaretin daha ileri düzeyde serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılması için gerekli zemini sağlamaktır (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 1/1.maddesi).

 3) Anlaşma hükümleri uyarınca ve GATT 1994’ün XXIV’üncü Maddesi’ne uygun olarak, mal ticaretinin serbestleştirilmesidir (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/1.maddesi).

 4) Anlaşmanın amacı, AB ile Türkiye arasındaki gümrük birliği düzenlemelerinden kaynaklanan tercihli koşulların korunması ve taraflar arasındaki ticaretin daha ileri düzeyde serbestleştirilmesi, taraflar arasındaki ticarette bir serbest ticaret alanının tesis edilmesidir.

 Malların/ Eşyaların Sınıflandırılması:

Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın amaçları doğrultusunda, Taraflar arasındaki ticarette malların sınıflandırılması, Armonize Sistem ve bunun yasal notları ve değişikliklerine uygun olarak, her bir Tarafın kendi tarife sınıflandırmasına tabi olacaktır (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/4.maddesi).

 Sanayi Ürünlerinde Gümrük Vergilerinin Kaldırılması: 1) İşbu Anlaşma’da aksi belirtilmediği sürece, her bir Taraf, diğer Taraf menşeli sanayi ürünlerindeki tüm gümrük vergilerini kaldıracaktır.

2) Bu Madde’nin amacı doğrultusunda sanayi ürünleri, Ek 2-A’da listelenen ürünler hariç olmak üzere, Armonize Sistemin 25 ilâ 97’inci Fasılları arasında yer alan malları ifade etmektedir (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/6.maddesi).

– STA uyarınca sanayi ürünlerinde BK’dan vergi tahsil edilmeyecek. Tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinde AB’ne uygulanan vergiler geçerli olacaktır.

 – STA uyarınca BK’dan İGV (ilave gümrük vergisi) tahsil edilmeyecek,

Ancak; AB üzerinden ithal edilecek BK menşeli eşya için İGV tahsilatı yapılacaktır.

 Tarım Ürünlerinde Gümrük Vergilerinin Sıfırlanması: 1) İşbu Anlaşma’da aksi belirtilmediği sürece, her bir Taraf, Ek 2-B uyarınca diğer Taraf menşeli tarım ürünlerindeki gümrük vergilerini indirecek ve/veya zamanla sıfırlayacaktır.

2) Bu Madde’nin amacı doğrultusunda tarım ürünleri, Armonize Sistemin 1 ilâ 24’üncü Fasılları arasında yer alan malları ve ayrıca Ek 2-A’da listelenen ilave ürünleri ifade etmektedir (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/7.maddesi).

 İhracat Vergileri, Resim Ve Diğer Harçlar: Taraflardan hiçbiri, diğer Taraf’ın ülkesine mal ihracatında herhangi bir vergi, resim, ücret veya her türlü diğer harçları, bu vergi, resim, ücret veya harçlar iç tüketime yönelik benzer ürünler için uygulanmadıkça, uygulamaya koymayacak veya var olanları sürdürmeyecektir (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/8.maddesi).

 İthalat Ve İhracat Kısıtlamaları: İşbu Anlaşma (STA)’da aksi belirtilmedikçe, Taraflardan hiçbiri diğer Taraf’ın herhangi bir ürününün ithalatına yönelik olarak, GATT 1994’ün XI’inci Maddesi ve bunun yorumlayıcı notlarına uygun olanlar hariç, herhangi bir yasak veya kısıtlama kabul etmeyecek veya var olanları sürdürmeyecektir (Türkiye – Birleşik Krallık STA’nın 2/10.maddesi).

AT.R Dolaşım Belgesi Kullanımı: 31 Aralık 2020 itibariyle Türkiye BK arasındaki ticarette ATR kullanımı sona ermiş olup, yeni dönemde BK ile menşe esaslı ticarete geçildi. Bundan böyle menşe belgesi kullanılacaktır.

Ancak, BK yolda veya antrepoda olan ürünler için 31 Aralık 2020’den önce düzenlenen ATR belgelerini 1 yıl süreyle tanımaya devam edecektir.

– Gümrük Birliğinden farklı olarak yeni dönemde BK ile ticaretimiz menşe ilkesine göre devam edecektir.

 – Ülkemiz ile Birleşik Krallık arasında akdedilen STA’nın ekini oluşturan ve ilk hali 01/01/2021 tarihinde yürürlüğe girip 14/04/2021 tarihine kadar yürürlükte kalan “Menşe Kuralları ve Menşe İşlemlerine İlişkin Protokol”ün 16’ıncı maddesinin birinci fıkrasında; “50 ile 63’üncü fasıllar arasında yer alan eşya ile sınırlı”  geri ödeme yasağı bulunduğundan, protokolün ilk halinin yürürlükte bulunduğu 01/01/2021 ile 13/04/2021 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) tescil edilmiş gümrük beyannameleri kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen Türk menşeli eşyanın Gümrük Tarife Cetveli’nde “50 ile 63’üncü fasıllar arasında sınıflandırılmış olması halinde (bu fasıllar dahil), ihraç eşyasının bünyesindeki serbest dolaşıma girmemiş üçüncü ülke menşeli girdiler için telafi edici vergi yükümlülüğü doğacaktır. 

01/01/2021 tarihinden sonra tescil edilen beyannameler kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen eşyanın mezkur fasıllar dışında sınıflandırılmış olması halinde ise, bu eşyanın bünyesindeki serbest dolaşımda bulunmayan üçüncü ülke menşeli girdi telafi edici verginin konusunu oluşturmayacaktır.

Söz Konusu Protokolün Revize Edilmiş Hali İse: 14/04/2021 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, protokolün revize edilmiş halinde hiçbir ürün grubu için geri ödeme/muafiyet yasağı bulunmadığından, 14/04/2021 tarihinden (bu tarih dahil) sonra tescil edilen gümrük beyannameleri kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen Türk menşeli eşyanın bünyesinde yer alan ve serbest dolaşımda olmayan üçüncü ülke menşeli girdi için telafi edici vergi yükümlülüğü doğmayacaktır.

 – 14.04.2021 tarihinde yürürlüğe giren menşe kuralları çerçevesinde İngiltere’ye (BK) yapılan ihracatta TEV ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

BK’nın Türkiye ve üçüncü ülke menşeli ürünlerde uygulayacağı vergi oranlarına aşağıdaki adreslerden ulaşılabilir: https://www.gov.uk/guidance/uk-tariffs-from-1-january-2021 

https://www.trade-tariff.service.gov.uk/sections

– Anlaşma uyarınca, bir taraf ülke menşeli eşyaya, diğer bir taraf ülkede tercihli tarife uygulanmasında, ürünler yönetmelikteki geçerli koşulları karşılarsa o taraf ülke menşeli kabul edilecektir.

– Bir ürünün menşe statüsü kazanması durumunda, o ürünün üretiminde kullanılan menşeli olmayan girdiler, o ürün başka bir ürün içinde girdi olarak kullanıldığında menşeli olmayan olarak kabul edilmeyecektir.

– Bir ürünü taşınması sırasında korumaya yönelik kullanılan ambalaj malzemeleri ve konteynerler, o ürünün menşeli olup olmadığının belirlenmesinde dikkate alınmayacaktır.

 – İthalatçı taraf ülkede dahili kullanım için beyan edilen menşeli bir ürün, ihraç edildikten sonra ve dahili kullanımı için beyanda bulunulmadan önce, değiştirilmemiş, herhangi bir şekilde dönüştürülmemiş veya iyi koşullarda muhafaza edilmelerine yönelik işlemler veya işaret ve etiket yapıştırmak veya mühür basmak ya da ithalatçı taraf ülkenin belli iç gerekliliklerine uygunluğunu temin etmek üzere, diğer belgelendirme işlemleri haricinde bir işlemden geçirilmemiş olması gerekecek. Bir ürün üçüncü bir ülkede, gümrük gözetimi altında tutulması koşuluyla depolanabilecek veya sergilenebilecektir.

– BK ile ticarette menşe kontrolü yapılacak, üçüncü ülke menşeli malların (MFN) vergisi tahsil edilecektir.

Ayrıca, Türkiye – İngiltere (BK) arasında yapılan STA gereği: “STA uyarınca BK’dan yapılan ithalatlarda İlave Gümrük Vergisi (İGV) tahsil edilmeyecektir.

 Ancak; AB üzerinden Türkiye’ye ithal edilecek BK menşeli eşyalar için İGV tahsilatı yapılacaktır. Türk menşeli ürünlerin doğrudan BK’a ihracatında İGV tahsilatı yapılmayacak,

Fakat, Türk menşeli ürünlerin AB ülkeleri (Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, vb.) üzerinden İngiltere’ye (BK) yapılan İthalatı sırasında ise İlave Gümrük Vergisi (İGV) tahsilatı yapılacaktır. 

– Türkiye-BK STA mal ticaretini kapsamakta ve hizmet ticaretine ilişkin kurallar içermemektedir. Bu bağlamda, taraflar arası ticaret DTÖ kuralları üzerinden devam edecektir. AB ve BK arasında kurulan yeni ilişki sonrasında, ülkemiz ve BK arasında hizmet ticaretini de içerecek şekilde daha derin ve kapsamlı bir STA akdedilmesi hedeflenmektedir.

III- MENŞE İŞLEMLERİ

 Menşe bakımından uygulama; tercihli menşe kuralları çerçevesinde olacaktır. Taraflar arasında gerçekleştirilecek olan ticarette kapsam dâhilinde olan mallar için gümrük vergileri kaldırılacaktır. Yine ihracat ile ilgili olarak taraflardan hiçbiri diğer tarafın ülkesine mal ihracatında herhangi bir vergi, resim, ücret veya her türlü diğer harçları uygulamayacak ve var olanlar da kaldırılacaktır. Taraflar herhangi bir ürünün ithalatına yönelik bir yasak veya kısıtlama kabul edemeyecektir.

– STA kapsamı vergi muafiyetlerinden yararlanmak için; İhracatçı tarafından kendiliğinden ilgili fatura ya da başka bir ticari belge üzerine yapılacak menşe beyanı, taraflar arasındaki ticarete konu eşyanın menşe belgesi olarak kullanılacak ve bir makamın onayını gerektirmeyecektir.

Bu çerçevede, aşağıda metni verilen menşe beyanının, dipnotlarla uyumlu şekilde yapılması gerekmektedir.

 İngilizce Uyarlama:

The exporter of the products covered by this document (customs authorisation No … ([1])) declares that, except where otherwise clearly indicated, these products are of … (2) preferential origin.

 Türkçe Uyarlama:

Bu belge (gümrük onay No: … (1) kapsamındaki girdilerin ihracatçısı, aksi açıkça belirtilmedikçe, bu girdilerin … (2) tercihli menșeli olduğunu beyan eder.

… (3)

(Yer ve tarih)

… (4)

(İhracatçının imzası, İlaveten beyanı imzalayan kişinin adı ve soyadı okunaklı şekilde yazılmalı)

 EORİ Numarası Alınması Zorunluluğu Bulunmuyor: Türk ihracatçıları için EORI numarası alınması zorunluluğu bulunmamaktadır. STA uyarınca, Menşe beyanının Birleşik Krallık’ta yerleşik bir ihracatçı tarafından yapıldığı hallerde bu alana EORI numarası girilir. EORİ hakkında BK Maliye Bakanlığı’nın https://www.gov.uk/eori adresinden bilgi edinilebilir ve başvuru yapılabilir.

Menşe Kümülasyonu: 1) Bir Taraf menşeli bir ürün, diğer Tarafta başka bir ürünün üretiminde bir girdi olarak kullanılmışsa diğer Taraf menşeli kabul edilir.

2) Menşeli olmayan girdiler üzerinde bir Tarafta gerçekleştirilen üretim, ürünün diğer Taraf menşeli olup olmadığının belirlenmesinde dikkate alınabilir.

3) Diğer Tarafta gerçekleştirilen üretim Madde 6’da (Yetersiz üretim) düzenlenen işlemlerin ötesine geçmezse, birinci ve ikinci fıkra uygulanmaz.

4) Madde 2(1 )’e halel getirmeksizin, bünyelerine Avrupa Birliği menşeli girdiler dâhil edilmek suretiyle bir Tarafta elde edilen ürünler, o Tarafta Madde 6’da (Yetersiz üretim) belirtilen işlemlerin ötesinde bir işçilik veya işlemden geçmiş olmaları şartıyla, o Taraf menşeli olarak kabul edilirler. Söz konusu girdilerin yeterli işçilik veya işlemden geçmiş olmaları gerekmez.

Bir ihracatçı, bu Maddenin ikinci fıkrasında belirtilen bir ürün için menşe beyanını düzenleyebilmek için, tedarikçisinden Ek-3’te (Tedarikçi Beyanı) belirtildiği şekilde bir tedarikçi beyanı veya menşeli olmayan girdileri yeterince ayrıntılı bir şekilde tanımlayan ve aynı bilgileri içeren eşdeğer bir belge temin eder (15 Mart 2021 Tarihli ve 02/2021 Sayılı Kararın 3.maddesi).

Menşeli Ürün Kavramı: (1) Anlaşma uyarınca bir Taraf ülke menşeli eşyaya diğer bir Taraf ülkede tercihli tarife uygulanmasında, ürünlerin bu Yönetmelikteki diğer tüm geçerli koşulları karşılaması şartıyla, aşağıda belirtilen ürünler o Taraf ülke menşeli kabul edilir;

1. a) 7 nci maddede belirtildiği şekilde, tamamen o Taraf ülkede elde edilen ürünler.
2. b) Sadece o Taraf ülke menşeli girdilerden o Taraf ülkede üretilen ürünler.
3. c) EK-2’de belirlenen koşulları karşılamak şartıyla menşeli olmayan girdileri içermek suretiyle o Taraf ülkede üretilen ürünler.

(2) Bir ürünün menşe statüsü kazanması halinde, o ürünün üretiminde kullanılan menşeli olmayan girdiler, o ürün başka bir ürün içerisinde girdi olarak kullanıldığında, menşeli olmayan olarak kabul edilmez.

(3) Menşe statüsü kazanımı, İngiltere veya Türkiye’de kesintisiz olarak yerine getirilir (15/3/2021 Tarihli ve 2/2021 Sayılı Karar Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmeliğin 5.Maddesi).

 Tercihli Tarife Talebi: (1) Her bir Taraf ülke, bu Yönetmeliğin gerekliliklerini karşılayan menşeli eşyanın, ithalatçı tarafından 19.maddenin (menşe beyanı) gerekliliklerini karşılayan bir menşe beyanına dayanarak yapılan tercihli tarife talebini esas almak suretiyle, bu Yönetmelik uyarınca tercihli tarifeden yfaydalanmasını sağlar.

(2) İthalatçı Taraf ülke, bu Yönetmeliğin herhangi bir gerekliliğini yerine getiremeyen bir ithalatçı, ihracatçı veya Taraf ülkenin tercihli tarife talebini reddedebilir (Yönetmeliğin 18.Maddesi).

 Menşe Beyanı: (1) Bir menşe beyanı; a) İthal edilen eşyanın Anlaşma çerçevesinde tercihli tarife için gerekli koşulları karşıladığını açıkça beyan eden ihracatçının kendisi tarafından, EK-4’te belirlenen biçimde yazılı olarak yapılır.

1. b) Söz konusu eşyayı yeterli ayrıntıda açıklayacak şekilde tanımlayan bir fatura, teslimat notu veya başka bir ticari belge üzerine yapılabilir veya bunlara eklenebilir.

(2) Menşe beyanı, ihracatçı tarafından elektronik ortamda düzenlenebilir. Bu hallerde, düzenleyen kişinin açık bir şekilde yazılı olması ve şekil ile içeriğinin EK-4’te yer verilen örneğe uygun olması koşuluyla;

1. a) İhracatçı tarafından kâğıt ortamında ıslak imza atılmak suretiyle düzenlenmesini müteakip elektronik ortama aktarılarak ithalatçıya gönderilen beyanın,
2. b) İhracatçının kendi el yazısı ile atacağı orijinal imzasının imajını taşıyan veya elektronik olarak imzalanan, herhangi bir imza imajı içermeyen beyanın,

Yer aldığı fatura, teslimat notu veya ticari belgenin aslı veya elektronik ortama aktarılarak ithalatçıya gönderilen nüshasının, yazıcıdan alınan çıktısı kabul edilir.

(3) Türkiye’de düzenlenen menşe beyanları ihracatçının kendi el yazısı ile atacağı orijinal imzasını taşır.

Ancak, onaylanmış ihracatçıdan, kendi adıyla hazırlanmış menşe beyanını kendi el yazısıyla imzalanmış addedilerek tüm sorumluluğu üzerine aldığına dair yazılı bir taahhütnameyi ilgili gümrük idaresine vermiş olması koşuluyla, böyle bir beyanı imzalama şartı aranmaz (15 Mart 2021 Tarihli ve 02/2021 Sayılı Kararın 18.maddesi, 2/2021 Sayılı Kararı Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmeliğin 19.Maddesi).

 Menşe Beyanının Geçerliliği: (1) Her bir Taraf ülke, bir menşe beyanının, yapıldığı tarihten itibaren on iki ay veya ithalatçı Taraf ülkede tanınan daha uzun bir süre için geçerli olmasını sağlar. İthalatçı Taraf ülkenin gümrük idaresinden bu geçerlilik süresi içerisinde tercihli tarife talebinde bulunulabilir.

(2) Her bir Taraf ülke, bir menşe beyanının; a) Menşeli eşyanın bir Taraf ülkeye tek bir sevkiyatı için,

1. b) Menşeli aynı eşyanın birden fazla sevkiyatı için,

on iki ayı geçmemek kaydıyla menşe beyanında belirtilen süre dâhilinde kullanılmasına imkan tanır.

(3) İthalatçı Taraf ülke, yasa ve yönetmeliklerine uygun olarak geçerlilik süresinden sonra gümrük idaresine sunulan bir menşe beyanını tercihli tarife amacıyla kabul edebilir.

(4) Armonize Sistemin XV ila XXI. Bölümleri altında sınıflandırılan, Armonize Sistemin 2(a) nolu Genel Kuralı çerçevesinde birleştirilmemiş veya demonte olan ürünler parçalar halinde ithal edilirse, ithalatçının talebi üzerine ve ithalatçı Taraf ülkenin gümrük idaresi tarafından belirlenen gerekliliklere uygun olarak, bu tür ürünler için tek bir menşe beyanı kullanılabilir (Yönetmeliğin 20.Maddesi).

 Menşe İstenmeyen Haller (Muafiyet): (1) Anlaşma kapsamında Türkiye’ye ithal edilen ürünlerin toplam kıymetinin küçük paketler için 500 Euro’yu veya yolcunun zati eşyasını oluşturan ürünler için 1200 Euro’yu aşmadığı hallerde, menşe beyanı ibraz edilmesi gerekmez.

(2) Birinci fıkra kapsamında gerçekleştirilen bir ithalat işleminin, bu Yönetmeliğin menşe beyanları ile ilgili gerekliliklerinden kaçınmak amacıyla gerçekleştirilmiş olduğunun tespit edildiği hallerde, birinci fıkra hükümleri uygulanmaz (Yönetmeliğin 21.Maddesi).

Tercihli Tarifenin Sonradan Talep Edilmesi: Her bir Taraf ülke, kendi yasa ve yönetmelikleri ile uyumlu olarak, eşyanın o Taraf ülkeye ithal edildiğinde menşeli olarak nitelendirildiği, ancak ithalatçının ithalat esnasında bir menşe beyanının bulunmadığı hallerde, eşyanın ithalatçısının ithalat tarihinden itibaren en geç iki yıl içerisinde, eşyanın tercihli tarifeye tabi tutulmaması sonucunda ödenen vergilerin iade edilmesi için başvuruda bulunmasına imkân tanır (Yönetmeliğin 22.Maddesi).

 Cezalar: Bu Yönetmelik hükümlerine aykırı fiiller hakkında, 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu ile ilgili diğer mevzuat hükümleri uygulanır (Yönetmeliğin 28.Maddesi).

 …

 SONUÇ

 – Türkiye – İngiltere (BK) arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması (STA)’da aksi belirtilmediği sürece, her bir Taraf, diğer Taraf menşeli sanayi ürünlerindeki tüm gümrük vergilerini kaldıracaktır.

– STA uyarınca sanayi ürünlerinde BK’dan vergi tahsil edilmeyecek. Tarım ve işlenmiş tarım ürünlerinde AB’ne uygulanan vergiler geçerli olacaktır. Taraflar, diğer Taraf menşeli tarım ürünlerindeki gümrük vergilerini indirecek ve/veya zamanla sıfırlayacaklardır.

– STA uyarınca BK’dan İGV (ilave gümrük vergisi) tahsil edilmeyecek,

Ancak; AB üzerinden ithal edilecek BK menşeli eşya için İGV tahsilatı yapılacaktır.

 – Taraflardan hiçbiri, diğer Taraf’ın ülkesine mal ihracatında herhangi bir vergi, resim, ücret veya her türlü diğer harçları; bu vergi, resim, ücret veya harçlar iç tüketime yönelik benzer ürünler için uygulanmadıkça, uygulamaya koymayacak veya var olanları sürdürmeyecektir.

 – STA’da aksi belirtilmedikçe, Taraflardan hiçbiri diğer Taraf’ın herhangi bir ürününün ithalatına yönelik olarak, GATT 1994’ün XI’inci Maddesi ve bunun yorumlayıcı notlarına uygun olanlar hariç, herhangi bir yasak veya kısıtlama kabul etmeyecek veya var olanları sürdürmeyecektir.  

– 31 Aralık 2020 tarihi itibariyle Türkiye BK arasındaki ticarette ATR kullanımı sona ermiş olup, yeni dönemde BK ile menşe esaslı ticarete geçilmiştir. Bundan böyle menşe belgesi kullanılacaktır.

 – Gümrük Birliğinden farklı olarak yeni dönemde BK ile ticaretimiz menşe ilkesine göre devam edecektir.

 – Ülkemiz ile Birleşik Krallık arasında akdedilen STA’nın ekini oluşturan ve ilk hali 01/01/2021 tarihinde yürürlüğe girip 14/04/2021 tarihine kadar yürürlükte kalan “Menşe Kuralları ve Menşe İşlemlerine İlişkin Protokol”ün 16’ıncı maddesinin birinci fıkrasında;  “50 ile 63’üncü fasıllar arasında yer alan eşya ile sınırlı”  geri ödeme yasağı bulunduğundan; Protokolün ilk halinin yürürlükte bulunduğu 01/01/2021 ile 13/04/2021 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) tescil edilmiş gümrük beyannameleri kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen Türk menşeli eşyanın Gümrük Tarife Cetveli’nde “50 ile 63’üncü fasıllar arasında sınıflandırılmış olması halinde (bu fasıllar dahil), ihraç eşyasının bünyesindeki Serbest dolaşıma girmemiş üçüncü ülke menşeli girdiler için telafi edici vergi yükümlülüğü doğacaktır. 

01/01/2021 tarihinden sonra tescil edilen beyannameler kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen eşyanın mezkûr fasıllar dışında sınıflandırılmış olması halinde ise, bu eşyanın bünyesindeki serbest dolaşımda bulunmayan üçüncü ülke menşeli girdi telafi edici verginin konusunu oluşturmayacaktır.

 Söz Konusu Protokolün Revize Edilmiş Hali İse; 14/04/2021 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, protokolün revize edilmiş halinde hiçbir ürün grubu için geri ödeme/muafiyet yasağı bulunmadığından, 

14/04/2021 tarihinden (bu tarih dahil) sonra tescil edilen gümrük beyannameleri kapsamında Birleşik Krallık’a ihraç edilen Türk menşeli eşyanın bünyesinde yer alan ve serbest dolaşımda olmayan üçüncü ülke menşeli girdi için telafi edici vergi yükümlülüğü doğmayacaktır.

– 14.04.2021 tarihinde yürürlüğe giren menşe kuralları çerçevesinde İngiltere’ye (BK) yapılan ihracatta TEV ödenmesi söz konusu olmayacaktır.

– Türkiye – İngiltere (BK) arasında yapılan STA gereği: BK’dan yapılan ithalatlarda İlave Gümrük Vergisi (İGV) tahsil edilmeyecektir.

 Ancak; AB üzerinden Türkiye’ye ithal edilecek BK menşeli eşyalar için İGV tahsilatı yapılacaktır. Türk menşeli ürünlerin doğrudan BK’a ihracatında İGV tahsilatı yapılmayacak,

Fakat, Türk menşeli ürünlerin AB ülkeleri (Almanya, Fransa, İtalya, İspanya, vb.) üzerinden İngiltere’ye (BK) yapılan İthalatı sırasında ise İlave Gümrük Vergisi (İGV) tahsilatı yapılacaktır.

…

KAYNAKÇA:

• 1– Türkiye – Birleşik Krallık Arasında İmzalanan Serbest Ticaret Anlaşması.
• 2- 15 Mart 2021 Tarihli ve 02/2021 Sayılı Karar.
• 3- 2/2021 Sayılı Kararı Kapsamı Ticarette Eşyanın Tercihli Menşeinin Tespiti Hakkında Yönetmelik.

Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında ürüne özel menşe kuralları olarak da bilinen EK 1’de yer alan Liste Kuralları İçin Giriş Notlarına ve EK 2’nin geçerli şartlarına ilişkin genel kuralların düzenlendiği Atıfta Bulunulan Ürünlerin Listesi ile Tarım Ürünlerinin İthalatına İlişkin Düzenlemelere BAKINIZ; Detaylı Bilgi İçin BİZE ULAŞIN

Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi(Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.www.cobangumrukdenetim.com

E Mail: kerim.coban@cobangumrukdenetim.com          

              k.coban0306@gmail.com   

SORU – CEVAP (1)

Soru: Eşyanın Serbest Bölgede Depolanması Ve Muhafaza Edilmesi İle Elleçlemesi İçin Yapılan Masraflar, Gümrük Kıymetine Katılır mı?

Cevap:

1-a) Serbest dolaşımda olmayan eşya için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, bu eşyanın gümrük kıymetinin serbest bölgede kalış süreleri içinde depolanma ve muhafaza edilme masrafları ile mutad elleçleme masraflarını da içeren fiilen ödenmiş veya ödenecek fiyata dayandığı hallerde ve söz konusu masraflar bu fiyattan (fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan) ayrı olarak gösterilmeleri/ gösterilebilmeleri şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmez.

Ancak; Eşyanın serbest bölgedeki depolanma masrafları ve serbest bölgede kaldığı süre içinde muhafaza edilme masrafları ile mutad elleçleme masrafları, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 21.maddesi gereği ithal edilen eşyanın (İthalatta) KDV Matrahına eklenerek ilgili gümrük idaresine beyan edilip KDV ve varsa ÖTV’nin ithalat sırasında ödenmesi gerekir.

Şayet; Söz konusu masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrılamıyorsa, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın içine katılmış, bu fiyatla birlikte gösterilmiş ise ilgili eşyanın Gümrük kıymetine katılır.

1. b) Serbest bölgede mutat elleçlemelere tabi tutulan eşyanın gümrük vergilerinin hesaplanmasında, söz konusu eşyanın dikkate alınacak niteliği, gümrük kıymeti ve miktarı; beyan sahibinin talebi ve söz konusu elleçlemelerin yapılmasına izin verilmiş olması kaydıyla, bu eşyanın 193’üncü maddede belirtilen tarihte [ 193/1.madde: Bu Kanunla konulmuş aksine hükümler ve 193/2.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir eşyaya uygulanacak ithalat veya ihracat vergileri tutarı, bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre belirlenir. … ] söz konusu elleçlemelere tabi tutulmamış gibi dikkate alınacak niteliği, gümrük kıymeti ve miktarıdır. Bu hükme Cumhurbaşkanınca istisna getirilebilir.

2- Serbest bölgede üçüncü ülke menşeli girdiler kullanılarak üretilen eşyanın serbest dolaşıma sokulmak istenilmesi durumunda beyan sahibinin talebi halinde Kanunun 161’inci maddesi, talep olmaması halinde ise aynı Kanunun 15.maddesi hükümlerine göre gümrük vergileri hesaplanır.

3- Normal olarak ihracata bağlı imkânlardan yararlanan tarım politikası kapsamında yer alan serbest dolaşımda bulunan eşyanın serbest bölgeye konulması halinde, ilgili mevzuatta öngörülen bir işlem veya kullanıma tabi tutulması zorunludur.

4- Üçüncü fıkrada belirtilen eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesinin bir başka yerine geri getirilmesi veya üçüncü fıkrada belirtilen bir işlem veya kullanıma tabi tutulmaması halinde gümrük idaresi ilgili mevzuat hükümlerine göre gerekli tedbirleri alır (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 161.maddesi, Gümrük Yönetmeliği 431.maddesi).

Sevgi ve Muhabbetle. Sağlıcakla Kalınız.

Kerim ÇOBAN -Emekli Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
(Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri “YGM”)

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.

www.cobangumrukdenetim.com

E Mail:kerim.coban@cobangumrukdenetim.com        k.coban0306@gmail.com   

SORU – CEVAP

Soru: Eşyanın Antrepo Masrafları İle Antrepoda Kaldığı Sürece Muhafazası İçin Yapılan Masraflar, Gümrük Kıymetine Katılır mı?

Cevap:

1-a) İthal eşyası için ve/veya Antrepo rejimine tabi ithal eşyası için bir gümrük yükümlülüğü doğduğunda, eşyanın antrepo masrafları ile antrepoda kaldığı sürece muhafazası için yapılan masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrı olarak gösterilmeleri şartıyla gümrük kıymetine dahil edilmez.

Ancak; Eşyanın antrepo masrafları ile antrepoda kaldığı sürece muhafazası için yapılan masraflar, 3065 sayılı KDV Kanunu’nun 21.maddesi gereği ithal edilen eşyanın (İthalatta) KDV Matrahına eklenerek ilgili gümrük idaresine beyan edilip KDV ve varsa ÖTV’nin ithalat sırasında ödenmesi gerekir.

Şayet; Söz konusu masraflar, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattan ayrılamıyorsa, fiilen ödenen veya ödenecek fiyatın içine katılmış, bu fiyatla birlikte gösterilmiş ise ilgili eşyanın Gümrük kıymetine katılır.

102. b) Söz konusu eşyanın 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 102.maddesi çerçevesinde elleçleme işlemlerine tabi tutulması halinde, eşyanın ithalat vergileri tutarının belirlenmesinde dikkate alınacak niteliği, gümrük kıymeti ve miktarı, beyan sahibinin talebi üzerine, eşyanın elleçleme faaliyetlerine tabi tutulmadan önceki niteliği, gümrük kıymeti ve miktarı dikkate alınır. Yani, Gümrük Kanunu’nun 193.maddesinde belirtilen tarihte [ 193/1: Bu Kanunla konulmuş aksine hükümler ve 193/2.madde hükümleri saklı kalmak kaydıyla, bir eşyaya uygulanacak ithalat veya ihracat vergileri tutarı, bu eşyaya ilişkin gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına göre belirlenir. …], eşya söz konusu elleçleme işlemlerine tabi tutulmamış gibi tespit edilir. Ancak, bu hükümlere Ticaret Bakanlığı istisnalar getirilebilir.   … 

2- Antrepo rejimine tabi tutulmuş ithal eşyasının Kanunun 71’inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendi  [ 71/1-c: Eşyanın ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılması] hükmüne göre kayıt yoluyla serbest dolaşıma girmek üzere teslim edildiği hallerde, gümrük vergileri, eşyanın antrepo rejimine tabi tutulduğu tarihte yürürlükte bulunan vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına dayanılarak hesaplanır. Bu hükmün uygulanması, eşyanın nitelik, gümrük kıymeti ve miktarı gibi vergilendirme unsurlarının, eşyanın antrepo rejimine tabi tutulduğu tarihte tespit edilmesi şartına bağlıdır. Ancak, yükümlünün serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescil tarihinde eşyanın bulunduğu hal ve niteliği ile diğer vergilendirme unsurlarına göre işlem yapılması yönünde talepte bulunması halinde, bu yönde işlem yapılır.  

3- Birinci ve ikinci fıkra hükümlerinin uygulanmasında, Kanunun 73’üncü maddesi uyarınca eşyanın tesliminden sonra kontrol hükümleri saklıdır.

4- Antrepo rejimi kapsamındaki Dahilde İşleme Rejimi’ne (DİR) tabi değişmemiş eşya veya işlem görmüş ürünler hakkında, vergi ve faiz dahil olmak üzere tabi tutulduğu yeni rejimlere ilişkin bütün hükümler uygulanır.

5- Dahilde işleme veya gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi eşyayla ilgili gümrük yükümlülüğü söz konusu olduğunda Kanunun 115, 126 ve 127.madde hükümlerine göre işlem yapılır (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 104.maddesi, Gümrük Yönetmeliği 345.maddesi).

Sevgi ve Muhabbetle. Sağlıcakla Kalınız.

Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş. 

www.cobangumrukdenetim.com

E Mail: kerim.coban@cobangumrukdenetim.com                      k.coban0306@gmail.com   

Forward İşlemi:

İthalat operasyonlarında, kurun bankayla anlaşılarak sabitlenmesi.

…   

 Soru: Bu kapsamda ithalat beyannamesinde beyan edilen kur bilgisine göre herhangi bir kur farkı dikkate alınmalı mıdır?

I- GENEL BİLGİLER

 A- GÜMRÜK YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 Gümrük Yükümlülüğü: Yükümlünün gümrük vergilerini ödeme zorunluluğunu (Gümrük Kanunu’nun 3/8-b.maddesi),

 Yükümlü: Gümrük yükümlülüğünü yerine getirmekle sorumlu olan bütün kişileri (Gümrük Kanunu’nun 3/11.maddesi),

İfade eder.

Yükümlü: Mükellef, vergi Mükellefi.

Mükellef: Vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettüp eden gerçek veya tüzel kişidir.

Vergi Sorumlusu: Verginin ödenmesi bakımından, alacaklı vergi dairesine karşı muhatap olan kişidir. Bu kanunun müteakip maddelerinde geçen “mükellef” tabiri vergi sorumlularına da şamildir/vergi sorumlularını da içine alır (Vergi Usul Kanunu’nun 8.maddesi).

 B- İTHALATTA GÜMRÜK YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 1- İthalatta Gümrük Yükümlülüğü;

1. a) İthalat vergilerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girişi,
2. b) İthalat vergilerine tabi eşyanın ithalat vergilerinden kısmi muafiyet suretiyle geçici ithali,

İçin verilecek gümrük beyannamesinin tescil tarihinde,

1. c) Basitleştirilmiş usulde yapılan beyanlarda basitleştirilmiş işlemlere ilişkin beyannamenin ya da gümrük idaresince kabul edilen ticari veya idari belgenin tescil edildiği ya da tescil hükmünde kayıt işleminin yapıldığı tarihte,

Başlar (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 181/1.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 483.maddesi).

 2-a) İthalat vergilerine tabi eşyanın, bu Kanunu (4458 sayılı Kanuna) aykırı şekilde Türkiye Gümrük Bölgesine girmesi ya da bir serbest bölgede bulunan ithalat vergilerine tabi eşyanın, bu Kanun’a aykırı olarak Gümrük Bölgesinin başka bir yerine gitmesi hallerinde, gümrük yükümlülüğü doğar.

182. b) Gümrük yükümlülüğü, eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesine bu Kanun’a aykırı olarak girişi tarihinde başlar (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 182.maddesi).

 3-a) Gümrük gözetimi altındaki ithalat vergilerine tabi eşyanın, kanuna aykırı olarak gümrük gözetimi dışına çıkarılması halinde gümrük yükümlülüğü doğar.

183. b) Gümrük yükümlülüğü, eşyanın gümrük gözetiminden çıkarıldığı tarihte başlar (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 183.maddesi).

 – Gümrük Kanunu’nun 183.maddesinde belirtilen eşya için yapılan gümrük beyanı veya beyanname yerine geçen başka bir belge sunulması ve yetkili gümrük idarelerinin onaylaması için bir belgenin düzenlenmesi, eşyanın gümrük statüsünün serbest dolaşımda bulunan eşya gibi değerlendirilmesine yol açabilecek yanlış niteliğe sahip ise, bu fiil, Kanunun 183.maddesinin birinci fıkrası uyarınca, eşyanın gümrük gözetiminden çıkarılması hükmündedir Gümrük Yönetmeliği’nin 484.maddesi).

 4-1) 183.maddede belirtilen haller dışında; a) İthalat vergilerine tabi eşyanın geçici depolanmasından veya tabi tutulmuş olduğu gümrük rejiminin uygulanmasından doğan yükümlülüklerden birinin yerine getirilmemesi,

1. b) Eşyanın söz konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya nihai kullanımı nedeniyle indirimli yahut sıfır ithalat vergi oranı uygulanmasına ilişkin koşullardan birine uyulmaması hallerinde ve bu fiillerin geçici depolamanın veya ilgili gümrük rejiminin yanlış uygulanması sonucunu doğurduğunun tespit edilmesi,

Durumunda, ithalat nedeniyle gümrük yükümlülüğü doğar.

 4-2) Gümrük yükümlülüğü; a) Birinci fıkranın (a) bendinde belirtilen hükmün yerine getirilememesinin bir gümrük yükümlülüğü doğurması halinde, bu tarihte,

1. b) Eşyanın söz konusu gümrük rejimine tabi tutulmasına veya nihai kullanımı nedeniyle indirimli ya da sıfır ithalat vergi oranı uygulanmasına ilişkin bir koşula uyulmadığının sonradan tespiti halinde, ilgili rejime tabi tutulduğu tarihte,

Başlar (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 184.maddesi).

…

 C- İHRACATTA GÜMRÜK YÜKÜMLÜLÜĞÜ

 1- İhracatta Gümrük Yükümlülüğü: a) İhracat vergilerine tabi eşyanın bir gümrük beyannamesi kapsamında Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilmesi halinde, gümrük yükümlülüğü doğar.

188. b) Gümrük yükümlülüğü, söz konusu gümrük beyannamesinin tescili tarihinde başlar (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 188.maddesi).

 2-a) İhracat vergilerine tabi eşyanın gümrük beyanında bulunulmaksızın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkartılması halinde, gümrük yükümlülüğü doğar.

189. b) Gümrük yükümlülüğü, söz konusu eşyanın fiilen Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıktığı tarihte başlar (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 189.maddesi).

 3- Gümrük yükümlülüğü (İhracat vergilerine tabi eşyada gümrük yükümlülüğü); Normal usulde yapılan beyanlarda gümrük beyannamesinin tescil tarihinde, basitleştirilmiş usulde yapılan beyanlarda basitleştirilmiş işlemlere ilişkin beyannamenin ya da faturanın tescil edildiği ya da tescil hükmünde olan kayıt işleminin yapıldığı tarihte başlar (Gümrük Yönetmeliği’nin 488.maddesi).

 4-a) Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihracat vergilerinden tam veya kısmi muafiyete tabi tutularak çıkmasına ilişkin hükümlere uyulmaması halinde, gümrük yükümlülüğü doğar.

b-1) İhracat vergilerinin tam veya kısmi muafiyete tabi tutularak, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına gönderilmesine izin verilen eşyanın gümrük yükümlülüğü, izin verilen yerden başka bir varış yerine ulaştığı tarihte başlar.

b-2) Gümrük idarelerinin (b-1) bendinde belirtilen tarihin tespit edememesi halinde, eşyanın söz konusu muafiyete hak kazanmasına ilişkin hükümlere uyulduğunu kanıtlayan bir belgenin ibrazı için rejim hak sahibine süre verilir. Söz konusu belgenin ibraz edilememesi halinde, verilen sürenin bittiği tarihte gümrük yükümlüğü başlar (Gümrük Kanunu’nun 190.maddesi).

 D- ORTAK HÜKÜMLER

 1-a) … Aksine bir hüküm bulunmadıkça, eşyanın beyan edildiği gümrük rejimine ilişkin tüm hükümlerin uygulanmasında esas alınacak tarih, beyannamenin tescil edildiği tarihtir.

61. b) Tescil edilmiş beyanname, ait olduğu eşyanın vergileri ve para cezalarından dolayı taahhüt niteliğinde beyan sahibini bağlar ve gümrük vergileri tahakkukuna esas tutulur (Gümrük Kanunu’nun 61.maddesinin 1 ve 2.fıkraları).

2- Gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihi kesin olarak tespit etmenin mümkün olmadığı hallerde, ilgili eşyaya ilişkin vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarının uygulanması için dikkate alınacak tarih, gümrük idarelerinin bu eşya için bir gümrük yükümlülüğü başladığı sonucuna vardıkları tarihtir.

Ancak, gümrük idarelerinin elde ettikleri bilgilerin gümrük yükümlülüğünün daha önceki bir tarihte başladığını tespit etmelerine imkân vermesi halinde, eşyanın ithalat veya ihracat vergileri tutarı, elde edilen bilgilere göre söz konusu yükümlülüğün başladığının anlaşıldığı en eski tarihteki vergi oranları ve diğer vergilendirme unsurlarına dayanılarak tespit edilir (Gümrük Kanunu’nun 193.maddesinin 2.fıkrası).

 3- İthali ve ihracı yasaklama veya kısıtlamaya tabi eşya için de Gümrük Kanunu’nun 181 ilâ 185, 188 ilâ 190.maddelerde belirtilen gümrük yükümlülüğü doğar. Ancak, sahte paralar ile tıbbi ve bilimsel amaçlı kullanımları nedeniyle yetkili idareler tarafından denetlenen ekonomik dolaşıma girmeyen narkotik uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin Türkiye Gümrük Bölgesine kanuna aykırı olarak girmesi halinde, kaçakçılık ve diğer ceza koyan kanun hükümlerine göre işlem yapılacağından, gümrük yükümlülüğü doğmaz. Bununla birlikte, cezai hükümler koyan kanunlar gereğince, gümrük vergilerinin ceza tespitine esas olması veya cezai kovuşturmaların gümrük yükümlülüğünün varlığına bağlı olması hallerinde, gümrük yükümlülüğü doğmuş sayılır (Gümrük Kanunu’nun 191.maddesi).    

II- GÜMRÜK YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN SONA ERMESİ

 1- 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanun hükümleri saklı kalmak üzere, gümrük yükümlülüğü;

1. a) Vergilerin ödenmesi,
2. b) Vergilerin kaldırılmasına karar verilmesi,
3. c) Gümrük beyannamesinin iptal edilmesi,
4. d) Eşyanın bir gümrük rejimi kapsamında tesliminden önce zapt ve müsadere edilmesi veya imha edilmesi, 164’ üncü madde uyarınca imha veya terk edilmesi, doğal özellikleri veya beklenmeyen haller yahut mücbir sebep nedeniyle telef veya kaybı,
5. e) 182’inci madde uyarınca gümrük yükümlülüğü doğan eşyanın kanuna aykırı girişi nedeniyle müsadere edilmesi,

Hallerinde sona erer (Gümrük Kanunu’nun 208.maddesi).

2- 194.maddenin 1.fıkrası uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü, bu işlemlerin iptal edilmesiyle ortadan kalkar (Gümrük Kanunu’nun 209.maddesi).

 III- YÜKÜMLÜ

 Yükümlü: Gümrük yükümlülüğünü yerine getirmekle sorumlu bütün kişileri ifade eder (Gümrük Kanunu’nun 3/11.maddesi),

Yükümlü: Mükellef/vergi Mükellefi.

1-a) İthalatta gümrük yükümlülüğünde yükümlü; Beyan sahibidir. Dolaylı temsil durumunda, hesabına gümrük beyanında bulunulan kişi de yükümlüdür. Dolaylı temsilde, temsilcinin yükümlülüğü, beyanda kullanılan verilerin yanlış olduğunu bildiği veya mesleği icabı ve mutat olarak bilmesi gerektiği durumlarla sınırlıdır. Gümrük Kanunu’nun 188’inci, 190’ıncı ve 194’üncü maddeleri uyarınca doğan gümrük yükümlülüğü için de bu hüküm uygulanır. 

181. b) Birinci fıkrada belirtilen rejimlerden biri için bulunulan beyanda kullanılan veriler, kanunen alınması gereken vergilerin tamamen veya kısmen tahsil edilememesine sebep olduğu takdirde, beyanın yapılabilmesi için bu verileri veren ve bu verilerin yanlış olduğunu bilen veya bilmesi gereken kişiler de gümrük vergilerinden sorumludur (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 181.maddesi).

 2- Gümrük Kanunu hükümlerine göre;

1. a) Eşyanın kanuna aykırı olarak girişini gerçekleştiren kişiler,
2. b) Eşyanın kanuna aykırı girişine iştirak eden ve girişin kanuna aykırı olduğunu bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişiler,
3. c) Söz konusu eşyayı elde eden veya elinde bulunduran ve bu eşyayı elde ettiği veya aldığı sırada eşyanın kanuna aykırı olarak girdiğini bilen veya normalde bilmesi gereken kişiler,

Gümrük vergilerinden sorumludurlar (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 182.maddesi).

3- Gümrük Kanunu’nun 184/3.maddesine göre yükümlü: İthalat vergilerine tabi eşyanın geçici depolanmasından veya tabi tutulduğu gümrük rejiminin uygulanmasından doğan yükümlülükleri yerine getirmesi gereken kişi ya da söz konusu rejime tabi tutulması için konulmuş koşullara uyması gereken kişidir.

4- Gümrük Kanunu hükümlerine göre;

1. a) Eşyayı gümrük gözetiminden çıkaran kişiler,
2. b) Bu çıkarma işine iştirak eden ve eşyanın gümrük gözetiminden çıkarıldığını bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişiler,
3. c) Söz konusu eşyayı elde eden veya elinde bulunduran ve bu eşyayı elde ettiği veya aldığı sırada gümrük gözetiminden çıkarıldığını bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişiler,
4. d) Eşyanın geçici depolanmasında veya tabi tutulmuş olduğu gümrük rejiminin kullanılmasından doğan yükümlülükleri yerine getirmesi gereken kişiler,

Gümrük vergilerinden sorumludurlar (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 183.maddesi).

 5- Yükümlü, eşyayı tüketen veya kullanan, buna iştirak eden ve tüketimin veya kullanımın bu Kanun’a aykırı olduğunu bilen veya normal olarak bilmesi gereken kişidir/kişilerdir.

– Gümrük idarelerinin kaybolan eşyayı serbest bölgede tüketilmiş veya kullanılmış saydığı ve bu fıkranın uygulanmasına imkan bulunmadığı hallerde, eşyanın gümrük idarelerince bilinen en son kullanıcısı, gümrük vergilerini ödemekle yükümlü kişidir (4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 185/3.maddesi).

 6- İhracat vergilerine tabi eşyayı Türkiye Gümrük Bölgesi dışına çıkaran, bu fiile iştirak eden, beyanda bulunulması gerektiğini bildiği veya bilmesi gerektiği halde beyanda bulunmayan kişiler, gümrük vergi ve resimlerinden sorumludur (Gümrük Kanunu’nun 189.maddesi).

 …

IV- CIF KIYMET İLE GÜMRÜK KIYMETİ ARASINDAKİ FARK

 CIF (Cif Kelimesi) : C (Cost = Maliyet), I (İnsurance = Sigorta), F (Fraight = Navlun) kelimelerinin İngilizce’deki baş harflerinden oluşmuştur.

Cif Kıymet veya eşyanın cif kıymeti: Eşya bedeli + sigorta bedeli + navlun ücreti toplamından oluşmaktadır.

 Eşyanın Gümrük Kıymeti: Kısaca, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28. maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır.

Cif kıymet veya eşyanın cif kıymeti, gümrük vergilendirme tekniği açısından en temel (fakat dar olan) matrah tanımıdır. Gümrük kıymeti veya eşyanın gümrük kıymeti ise gümrük vergilendirme tekniği açısından en geniş matrah tanımı olup, kıymete dair hemen her şeyi içine almaktadır. Kısacası, Cif kıymetle gümrük kıymeti aynı şeyler değildir.

Eşyanın Gümrük Kıymeti: 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24.maddesine göre ithal eşyasının gümrük kıymeti, eşyanın satış bedelidir. Satış bedeli, Türkiye’ye ihraç amacıyla yapılan satışta 27 ve 28.maddelere göre gerekli düzeltmelerin de yapıldığı, fiilen ödenen veya ödenecek fiyattır [[Şu kadar ki, eşyanın satış bedelinin gümrük kıymetine esas alınabilmesi, aşağıdaki koşullara bağlıdır: a) Eşyanın alıcısı tarafından elden çıkartılması veya kullanımı; -Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı ve bunların yetkili kıldığı merciler tarafından konulmuş olan, -Eşyanın tekrar satılabileceği coğrafi bölgeyi sınırlayan, -Eşyanın kıymetini önemli bir ölçüde etkilemeyen, kısıtlamalar dışında, hiçbir kısıtlamaya tabi olmamalıdır. b) Satış veya fiyat, kıymeti belirlenmekte olan eşya bakımından, kıymeti tespit edilemez bir koşul veya edim konusu olmamalıdır. c) Eşyanın alıcı tarafından tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın bir bölümünün doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal etmesi halinde, ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatına 27’inci madde hükümlerine göre ilave yapılabilmelidir. d) Alıcı ve satıcı arasında bir ilişki bulunmamalı; ilişkinin varlığı durumunda ise, bu ilişki fiyatı etkilememeli, satış bedeli bu maddenin 2’inci fıkrası hükümlerine göre gümrük kıymeti olarak kabul edilebilir nitelikte olmalıdır. 2.a) Yukarıdaki fıkra hükümlerini uygulayarak satış bedelinin belirlenmesinde, alıcı ile satıcı arasında bir ilişkinin varlığı, satış bedelinin reddedilmesi için tek başına yeterli bir neden oluşturmaz. Böyle durumlarda, satışa ilişkin koşullar incelenerek, bu ilişkinin fiyatı etkilemediği belirlenirse, satış bedeli kabul edilir. …]].

– Fiilen ödenen veya ödenecek fiyat, ithal eşyası için alıcının, satıcıya veya satıcı yararına  yaptığı veya yapması gereken ödemelerin toplamıdır. Bu fiyat, ithal eşyasının satış koşulu olarak, alıcının satıcıya veya satıcının bir yükümlülüğünü karşılamak üzere üçüncü bir kişiye yaptığı veya yapacağı tüm ödemeleri kapsar. Ödemeler, para transferi şeklinde olabileceği gibi, akreditif veya ciro edilebilir bir kıymetli evrak kullanılarak ya da doğrudan veya dolaylı yapılabilir (Gümrük Kanunu’nun 24/3-a.maddesi).

…

V- İTHALATTA MATRAH

 İthalatta verginin matrahı aşağıda gösterilen unsurların toplamıdır:

1. a) İthal edilen malın gümrük vergisi tarhına esas olan kıymeti, gümrük vergisinin kıymet esasına göre alınmaması veya malın gümrük vergisinden muaf olması halinde sigorta ve navlun bedelleri dahil (CIF) değeri, bunun belli olmadığı hallerde malın gümrükçe tespit edilecek değeri,
2. b) İthalat sırasında ödenen her türlü vergi, resim, harç ve paylar,
3. c) Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler. (3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21.maddesi).

 VI- KKDF’NİN KONUYA İLİŞKİN HÜKÜMLERİ

 07.06.1988 tarih ve 19835 sayılı RG:’de yayımlanan 88/12944 sayılı Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Hakkında Karar’ın 3/d. maddesine göre: Kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatlarda % 6 oranında fon tahsil edilir. 

 İhracatın finansmanı için Türk Lirası veya döviz olarak kullandırılan krediler ile Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından ihracatın finansmanı için sağlayacağı kredilerde (ihracatı teşvik belgesi, dahilde işleme izin belgesi ve vergi, resim ve harç istisnası belgesine bağlanmış ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerin finansmanında kullandırılanlar dahil) ve İhracatı Teşvik Belgesi ile Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme sekline göre yapılan ithalatta, yukarıdaki oranlar sıfır olarak uygulanır (88/12944 sayılı KKDF Hakkında Karar’ın 3/d.maddesi, 88/12944 Sayılı Karara İlişkin KKDF Fonu Hakkında 6 Sayılı Tebliğ’in 2/d.maddesi).

 – 8/4/2015 Tarihli Ve 2015/7511 Sayılı Kararnamenin Eki Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu Kesintileri Hakkında Karar’ın (10.04.2015 Tarih ve 29322 Sayılı R.G.) 1.maddesine göre: Ekli listede yer alan malların kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekillerine göre ithalatında Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu kesintisi oranı % 0 (sıfır) olarak tespit edilmiştir. Bu eşyalarda KKDF kesintisi % 0 olarak uygulanır.

88/12944 sayılı KKDF Hakkında Karar’ın 4/9.maddesi ile 88/12944 Sayılı Karara İlişkin KKDF Fonu Hakkında 6 Sayılı Tebliğ’in 3/9.maddesine göre: Petrol, (petrol mahsulleri dahil), gübre, gübre hammaddesi, buğday, arpa ithalatının finansmanı amacıyla kullandırılacak krediler ve ithalat işlemlerinden KKDF kesintisi yapılmaz.

21/7/2004 Tarihli ve 2004/7668 Sayılı Kararnamenin Eki Karar’ın 2.maddesine göre: Petrol (petrol mahsulleri dahil), gübre, gübre hammaddesi, buğday ve arpa ile buğday ve arpanın Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yurt içinde işlenmesi sonucu elde edilen ikincil işlem görmüş ürünlerin ithalatının finansmanı amacıyla kullandırılacak krediler ve ithalat işlemlerinden Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu kesintisi yapılmaz.

VII- KONUYA İLİŞKİN BAZI MEVZUAT HÜKÜMLERİ

 – 1. Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.

2. Eşya ticaretine ilişkin özel hükümlerle belirlenmiş diğer önlemler, gerektiği takdirde, söz konusu eşyanın tarife pozisyonuna göre uygulanır (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 15.maddesi).

 – Türkiye Gümrük Bölgesine gelen eşyanın serbest dolaşıma girişi; ticaret politikası önlemlerinin uygulanması, eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması ve kanunen ödenmesi gereken vergilerin tahsili ile mümkündür.  …   (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 74.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 205.maddesi).

 – Eşyanın gümrük vergisine esas alınacak kıymetinin Türk Lirası olarak beyanı zorunludur. Fatura veya diğer belgelerde yazılı yabancı paralar, gümrük yükümlülüğünün başladığı  tarihte yürürlükte olan T.C. Merkez Bankası döviz satış kurları üzerinden Türk Lirasına çevrilir (4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun 30.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 57.maddesi).

 – Gümrük vergileri Türk Lirası olarak ödenir. Bu ödeme 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunda öngörülen usullere göre yapılır.  …   (Gümrük Kanunu’nun 200.maddesi).

 –  l. Bir gümrük rejimine tabi tutulmak istenen eşya, bu rejime uygun şekilde yetkili gümrük idaresine beyan edilir.

2. İhracat, hariçte işleme, transit veya antrepo rejimi için beyan edilen serbest dolaşımda bulunan eşya, gümrüğe verilen beyannamenin tescilinden itibaren Türkiye Gümrük Bölgesinden çıkıncaya veya imha edilinceye ya da gümrük beyannamesi iptal edilinceye kadar gümrük gözetimi altında kalır (Gümrük Kanunu’nun 58.maddesi, Gümrük Yönetmeliği’nin 112.maddesi).

VII- FORWARD İŞLEMİ:

İlgili Firma’nın (…   A. Ş.’nin) ilgi yazısında aynen: “İthalat operasyonlarında kurun (döviz kurunun) bankayla anlaşılarak sabitlenmesi.

Örnek :

Invoice (Fatura) Tutarı:  10.000.000.- USD

Invoice Tarihi:  01.09.2021

İthalat Tarihi : 10.09.2021 / 30.09.2021 (parçalı ithalat)

Ödeme Tarihi: 25.09.2021

Örnek işlemde, 01.09.2021 tarihinde bankayla ödeme vadesinde (25.09.2021 tarihinde) kur (1-USD = 8,00-TL) 8-TL olarak sabitlenmiştir. Ödeme vadesinde Firmanın bankadaki TL hesabında 80.000.000-TL bulundurulur/bulunmaktadır. Banka yurt dışına ithalat bedeli/tutarı olarak 10.000.000-USD transfer eder. İşlemle ilgili ilave herhangi bir faiz, komisyon, vb. ödemesi yapılmaz.

Soru: Bu kapsamda ithalat beyannamesinde beyan edilen kur bilgisine göre herhangi bir kur farkı dikkate alınmalı mıdır?  denilmektedir.

VIII- DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Yukarıda Ayrıntıları Verilen Mevzuat Hükümleri Işığında Konu Birlikte Değerlendirildiğinde:

1- İlgili Banka/banka şubesi ile ithalat öncesinde (Örneğin 01.12.2021 tarihinde) anlaşma yapılarak ödeme vadesinde (Örneğin 25.09.2021 tarihinde) döviz kurunun (Örneğin 1-USD = 8,00-TL olarak) sabitlenmesi ve Firmanın ilgili banka hesabında toplam 80.000.000-TL para bulundurulması, bankanın yurt dışında bulunan satıcıya/yurt dışına toplam 10.000.000-USD göndermesi, yani yurt dışına 10.000.000-USD döviz transferi yapması, İthalatçı Firma (…   A. Ş.) tarafından ne öncesinde, ne de sonrasında ilgili Bankaya/banka şubesine ilave olarak her hangi bir faiz, vade farkı, komisyon, fark tutar, … vb. ödenmediği durumda; Bizim “Firma/ …   A. Ş.” olarak ilgili bankadan 10.000.000-USD döviz alışı (10.000.000-USD yurt dışına döviz transferi) karşısında ilgili bankaya ödediğimiz tutar 80.000.000-TL’dir.

İsterse, ilgili bankadan dövizi aldığımız ve/veya yurt dışına gönderdiğimiz 25.09.2021 tarihinde 1-USD = 9,00-TL, 10.000-USD X 9,00-TL = 90.000-TL olsun.  Bizim ödediğimiz TL tutarı, yani 10.000.000-USD’nin bize, Firmamıza maliyeti 80.000.000-TL’dir. Anlaşmamız sonrasındaki döviz kuru artışı bizi etkilememektedir, ilgilendirmemektedir.

2- 80.000-TL vererek satın aldığımız ve yurt dışına/satıcıya (ihracatçıya) yaptığımız 10.000.000-USD tutarındaki döviz transferini/döviz transfer belgesini; ister 1 defalık ithalatta kullanalım, isterse birden fazla/parçalı ithalatta (düşümlü) kullanalım sonuç değişmez.

3- Vergi mükellefiyetinin başlangıcı, beyanname tescil tarihidir. İthalat vergileri ödenirken, ilgili gümrük (Serbest dolaşıma giriş) beyannamesi kapsamı eşyaların döviz cinsinden olan tutarı, gümrük (Serbest dolaşıma giriş) beyannamesinin tescil tarihindeki TC.Merkez Bankası Döviz Satış Kuru dikkate alınarak TL’ye çevrilir ve söz konusu eşya için gümrükçe tahsil edilen tüm vergiler TL olarak bu tutar/matrah dikkate alınarak tahakkuk (hesaplama), tebliğ ve tahsil edilir.

– Haliyle, beyanname tescil tarihinden sonra döviz kuru artışı sebebiyle beyanname (ithalat) tutarı, vergi matrahı TL olarak artmış olsa bile, -(beyanname tescil/vergi mükellefiyetinin başlangıcı tarihindeki döviz kuru dikkate alınacağı için)- beyanname tescil tarihinden (Vergi mükellefiyetinin başlangıcından) sonra döviz kurundaki artış/yükseliş sebebiyle TL bazında meydana gelen bu artış, eşyanın Gümrük kıymetini ve/veya ithalatta KDV matrahını, gümrük vergi ve resimlerine esas olan matrahı, matrah tutarını etkilemez, artırmaz. 

4- 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 21.maddesinin (c) fıkrasına göre de; Gümrük beyannamesinin tescil tarihine kadar yapılan diğer giderler ve ödemelerden vergilendirilmeyenler ile mal bedeli üzerinden hesaplanan fiyat farkı, kur farkı gibi ödemeler KDV matrahına katılır, ithalatta KDV matrahının bir unsurudur.

Yani, ithalatta KDV matrahına katılacak unsurlar beyanname tescil tarihi ve öncesi ile sınırlandırılmış olup, beyanname tescil tarihinden sonra yapılan değişiklikler ve artışların matraha dahil edilmemesi gerekmektedir. 

Diğer bir deyişle; Mal/eşya İthalatı ve ihracatında vergi mükellefiyeti başlangıcı ilgili gümrük beyannamesinin tescil tarihidir. Beyannamenin tescil tarihine kadar yapılan giderlerden KDV’si ödenmeyenler KDV matrahına katılır. Beyanname tescil tarihinden sonra kur artışı sebebiyle meydana gelen artışlar -da- matraha katılmaz.

– Gümrük vergi ve resimlerinin/ gümrükçe alınan vergi ve resimlerin tahakkuk, tebliğ ve tahsil aşamasında, beyanname tescil (vergi mükellefiyeti başlangıç) tarihindeki TC.Merkez Bankası döviz satış kuru dikkate alınır. Beyanname tutarı/Eşyanın Gümrük Kıymeti, bu kurdan TL’ye çevrilerek ilgili vergiler tahakkuk/hesaplama, tebliğ ve tahsil edilir.

5- Şayet ticaretimize (ithalat ve/veya ihracatımıza) konu olan nesne bir mal/eşya değil de, bir hizmet (Örneğin: mühendislik, işçilik, bakım, montaj gideri, … vb.) olsa, o zaman yapacağımız hizmet ithalatı ilgili Mali Mevzuata tabi olur.

Örneğin: …   A. Ş.’nin Kocaeli tesislerindeki makine – ekipman ve yakıt tanklarının yıllık bakımı için 01.09.2021 tarihinde Almanya’dan mühendisler ve ustalar geldiğini, 10 iş günü çalıştıklarını, bunun karşılığı (bakım ve onarım gideri) karşılığı olarak yurt dışından 20.09.2021 tarihli 10.000-EUR tutarında fatura geldiğini, Firmamızdaki ilgili birimin/ arkadaşların bahsi geçen hizmet tutarını zamanında 2021 Ekim veya Kasım ayında 2 Nolu KDV Beyannamesiyle İlgili Vergi Dairesine beyan ettiklerini, beyan tarihi itibarıyle döviz kurunun (1-EUR = 11,00-TL ve beyan edilen matrahın 110.000.-TL) olduğunu, söz konusu hizmet giderinin Firmamızca beyandan sonra 25.12.2021 tarihinde yurt dışına gönderildiğini/ ödendiğini ve bu tarih itibarıyle (1-EUR = 12,00-TL, 10.000-EUR X 12,00-TL = 120.000-TL) olduğunu varsayalım.

İlgili Mali Mevzuata göre; [3065 sayılı KDV Kanunu’nun 6, 8, 9 ve 10, 24, 34, 35.maddeleriyle ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, sorumlu sıfatıyla ilgili Vergi Dairesi’ne beyan edilmesi, 2 Nolu KDV düzeltme beyannamesi verilmesi ve tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.]

Yurt dışına gönderilen/ödenen tutar TL cinsinden 120.000-TL – Beyan edilen tutar 110.000-TL = 10.000-TL döviz kurundaki yükselişten dolayı meydana gelen KDV matrah artışı olup, söz konusu 10.000-TL’nin 2021 Aralık ayında veya en geç 26.01.2022 tarihine kadar ilgili Vergi Dairesine Düzeltme Beyannamesi verilerek 10.000-TL matrah farkına tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir.   

Kısacası; Mal/eşya ithalinde ilgili beyannamenin tescil tarihinden sonra döviz kurunun yükselmesi nedeniyle oluşan farklar ithal eşyasının Gümrük Kıymetine ve/veya İthalatta KDV Matrahına katılmaz. Dikkate alınmaz.

 Ancak, hizmet ithalinde dikkate alınır ve oluşan matrak farkı ilgili vergi dairesine düzeltme beyannamesinle beyanda bulunularak KDV’si ödenir.

KDV Kanunu’nun 29.maddesi gereği; Mükellefler, 2 Nolu KDV beyannamesiyle sorumlu sıfatıyla ödedikleri KDV’yi, -(dönemsellik ilkesine bağlı kalmak şartıyla)- 1 Nolu KDV Beyannamesiyle indirim konusu yapabilirler.

Önemli Not: İstisnani durumlar hariç Gümrük Mevzuatı açısından vergi ve resimlerin, cezaların hesaplanması, ödenmesi veya teminata bağlanması sırasında TC.Merkez Bankası Döviz Satış Kuru,

Mali Mevzuat açısından vergi ve resimlerin, cezaların hesaplanması, ödenmesi veya teminata bağlanması sırasında TC.Merkez Bankası Döviz Alış Kuru,

Dikkate alınır.

ÖZET 

Türkiye gelişmekte olan bir ülke olup, tasarruf oranı düşük, teknolojik gelişme ve sermaye birikimi ise yetersizdir. Türkiye’nin, gelişmiş ülkeler seviyesine çıkabilmesi için yüksek oranda yıllık büyümeye (örneğin: yıllık % 10 oranında), bunun içinde yüksek oranda tasarruf ve yatırıma, sermaye birikimine, yabancı sermayeye ve yabancı sermaye yatırımlarına ihtiyacı vardır. Türkiye, mevcut ekonomisini geliştirmek, yatırımları ve istihdamı artırmak, işsizliği azaltmak için çeşitli ekonomik tedbirler uygulamaktadır. Bu bağlamda, belirli özellik ve şartları taşıyan eşyanın, örneğin: “Eski, Kullanılmış Ve/Veya Yenileştirilmiş Eşyanın, Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yurtdışında Kullanılan Makina Ve Teçhizat İle İşyeri Nakli Suretiyle Sermaye Malları Ve Diğer Malzemelerin” bir kısmının izin alınmadan doğrudan, bir kısmının ise ilgili kurum ve bakanlıklardan izin alınarak Türkiye’ye İthali mümkün kılınmıştır.

Anahtar kelimeler: Geçici ihracat, işyeri nakli,  yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik hizmetleri, kesin (kati) ithalat.

GİRİŞ 

– İthalat Rejim Kararı’nın 11.maddesine göre; Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makina ve teçhizatın Türkiye’ye ithali Ticaret Bakanlığı’nın iznine bağlıdır.

– Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sürdürülen ekonomik bir faaliyetin kesin olarak sona erdirilerek, Türkiye Gümrük Bölgesine nakledilen sermaye malı ve diğer malzemeler (gerekli şartları taşıması koşuluyla) muaf olarak Türkiye’de serbest dolaşıma sokulur.

– Ticaret Bakanlığı’nın yurt dışı teşkilatının bulunduğu veya yetki sahibi olduğu ülkelerde üstlenilen bu Tebliğ kapsamı işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat veya ekipmanın geçici ihracatına ilişkin başvurular ile üstlenilen projede kullanılacak inşaat malzemeleri veya işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerinin geçici ihracatına ilişkin başvurular, Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden Genel Müdürlüğe (Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü) yapılır.

– 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 28.maddesinin b fıkrasına göre; İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla sınai tesis, makine, teçhizat, kalıp gibi, ithal eşyası için ithalattan sonra yapılan inşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya teknik yardıma ilişkin giderler, gümrük kıymetine dahil edilmez.

– Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine, teçhizat ve kalıpların Türkiye’ye kesin ve geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Söz konusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken gümrük vergilerinin tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makina ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan gümrük vergilerinin tamamı irad kaydedilir.

Aşağıdaki makalemizde; Yurt dışı müteahhitlik ve teknik müşavirlik hizmetleri kapsamında yurtdışında kullanılan makina ve teçhizat vb. eşyalarla, işyeri nakli suretiyle sermaye malları ve diğer malzemelerin Türkiye’ye ithaline ilişkin mevzuat hükümleri ile konuya ilişkin kişisel görüşlerimize yer verilecektir.

I- YURT DIŞI MÜTEAHHİTLİK VE TEKNİK MÜŞAVİRLİK HİZMETLERİ KAPSAMINDA YURTDIŞINDA KULLANILACAK (KULLANILAN) MAKİNA VE TEÇHİZATIN, KALIPLARIN GEÇİCİ İHRACATI VE TÜRKİYE’YE İTHALİ

Türk vatandaşlarınca Türkiye’de veya yurt dışında müteahhitlik ve teknik müşavirlik iş kollarında kurulan ticaret ve şahıs şirketleri tarafından, yurt dışında üstlenilen inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi işlerle ilgili olarak Türkiye’den geçici ihraç edilen veya yurt dışından satın alınan ve bahse konu bu işlerde kullanılan makine ve teçhizatın -(kalıp ve fikstürlerin)- Türkiye’ye ithaline ilişkin mevzuat düzenlemeleri; 95/7606 sayılı İthalat Rejim Kararı’nın 2 ve 11.maddeleri ile 10.04.2013 tarih ve 28614 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan “Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği”nde belirtilmiştir.   

A- Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat İşlemleri

1- Ticaret Bakanlığının Yurt Dışı Teşkilatının Bulunduğu Veya Yetki Sahibi Olduğu Ülkelerde Üstlenilen, Bu Tebliğ Kapsamı İşlerle İlgili Geçici İhracat İşlemleri:

 Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 7.maddesine göre; 1) Ticaret Bakanlığı’nın yurt dışı teşkilatının bulunduğu veya yetki sahibi olduğu ülkelerde üstlenilen, bu Tebliğ kapsamı işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat veya ekipmanın geçici ihracatına ilişkin başvurular ile üstlenilen projede kullanılacak inşaat malzemeleri veya işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerinin geçici ihracatına ilişkin başvurular, Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden Genel Müdürlüğe (Serbest Bölgeler, Yurt Dışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğü) yapılır. 2) Başvuru öncesinde, Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden doldurulan İş Alındı Belgesinin Bakanlık yurt dışı teşkilatınca elektronik ortamda onaylanmış olması gerekir. 3) Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden gerçekleştirilen başvuru esnasında; a) Yurt dışında alınan işe ait sözleşmenin bir örneği, b) Firmanın ana sözleşmesinin yayımlandığı ticaret sicili gazetesinin aslı, varsa sözleşme değişiklik metinlerinin noter veya ticaret memurluğu tarafından tasdikli örnekleri, c) Ticaret veya sanayi odasına kayıt olduğunu gösteren belge ile imza sirkülerinin aslı veya noter tasdikli örneği, ç) Firmanın bağlı bulunduğu Vergi Dairesinden alınacak, onaylı Mükellefiyet Durum Belgesi, elektronik ortamda sisteme yüklenir. 4) Bu belgelerin asılları ile Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden çıktısı alınacak Ek-3’te yer alan formdan iki adet basılı nüsha, bir dilekçeye eklenerek başvuru tarihini takip eden en geç üç iş günü içinde bir dilekçe ekinde Genel Müdürlüğe sunulur. 5) Üçüncü fıkrada sayılan belgelerde başvuru tarihi sonrasında herhangi bir değişiklik olması durumunda firma, bu değişiklikleri ilgili belgelerle birlikte, en geç bir ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirir. 6) Nihai kullanım amacıyla kesin ihracı yapılacak mallar ile ilgili olarak İhracat Rejimi hükümleri saklıdır. Kısacası, yukarıda belirtilen kriterlerin yerine getirilmesi şartıyla, bu Tebliğ kapsamı işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat, kalıp ve ekipmanlar ile üstlenilen projede kullanılacak inşaat malzemeleri, işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddeleri, vb. nesnelerin Türkiye’den ilgili ülke veya ülkelere geçici ihracatı yapılabilir.

Örnek 1 : Türkiye’de faaliyet gösteren B inşaat firmasının Pakistan’da Karaçi – İslamabad Otoyol yapım ihalesini aldığını varsayalım. B firması, Karaçi – İslamabad Otoyol yapım projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanlar ile işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerini Pakistan’a götürebilir (Pakistan’a geçici ihracını yapabilir).

– Ticaret Bakanlığı yurt dışı teşkilatının bulunduğu/yetki sahibi olduğu ülkelerde iş yapan firmaların üstlendikleri işlerde kullanmak üzere geçici olarak ihraç ettikleri makine, teçhizat ve ekipmanın yurt dışında kalış süresi, Genel Müdürlükçe belirlenir. Bu süre, ilgili firmaya verilen geçici ihraç izin süresinin bitiminden önce başvurulması kaydıyla Genel Müdürlükçe uzatılabilir. Geçici ihracatta ek süre talebine yönelik başvurular; Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden gerçekleştirilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 8.maddesi).

– Bakanlık yurt dışı teşkilatının bulunduğu/yetki sahibi olduğu ülkelere geçici olarak ihraç edilen makine, teçhizat, kalıp ve ekipmanlar, yurda geri getirilmeksizin aynı ya da farklı bir ülkede üstlenilen başka bir projede kullanılabilir. Bunun için, aktarma başvurusu yapılması öncesinde, aktarma yapılacak projenin Elektronik Başvuru Sistemi üzerinde doldurulan İş Alındı Belgesinin Bakanlık yurt dışı teşkilatınca elektronik ortamda onaylanması ve aktarma başvurularının Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden yapılması gerekir. Başvurular bir önceki izin süresinden bağımsız olarak Genel Müdürlük tarafından değerlendirilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 9.maddesi).

Örnek 2 : B firması, yukarıdaki (birinci) örneğimizde belirtilen, Karaçi – İslamabad Otoyol yapım projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanlar ile işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerini yurda geri getirilmeksizin aynı ya da farklı bir ülkede (Pakistan’da ve/veya Bangladeş’te) üstlenilen başka bir projede kullanılabilir.

– Bakanlık (Ticaret Bakanlığı) yurt dışı teşkilatının bulunduğu/yetki sahibi olduğu ülkelerde üstlenilen işlerde kullanılmak üzere geçici olarak ihraç edilen makine, teçhizat ve ekipmanın satışına, yurt dışında kalış için verilen izin süre bitiminden en az 15 gün önce Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden Genel Müdürlüğe başvurulması kaydıyla, Adı geçen Genel Müdürlük tarafından izin verilebilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 10.maddesi).

Örnek 3 : B firması, yukarıdaki (birinci) örneğimizde belirtilen, Karaçi – İslamabad Otoyol yapım projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanlar ile işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerini yurda geri getirilmeksizin Pakistan ve/veya herhangi bir ülkeye (Örneğin Afganistan veya Hindistan’a) satabilir/ihraç edebilir.

2- Bakanlık Yurt Dışı Teşkilatının Bulunmadığı/Yetki Sahibi Olmadığı Ülkelerde Üstlenilen Bu Tebliğ Kapsamı İşlerle İlgili Geçici İhracat İşlemleri:

Ticaret Bakanlığı’nın yurt dışı teşkilatının bulunmadığı/yetki sahibi olmadığı ülkelerde üstlenilen bu Tebliğ kapsamı işlerle ilgili her türlü makine, teçhizat, kalıp veya ekipmanın geçici ihracatına ilişkin başvurular ile üstlenilen projede kullanılacak inşaat malzemeleri veya işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerinin Türkiye’den geçici ihracatına ilişkin başvurular; a) Başkonsolosluklardan/büyükelçilik konsolosluk şubelerinden alınan İş Alındı Belgesinin aslı veya noter tasdikli bir örneği, b) Firmanın ana statüsünün yayımlandığı ticaret sicili gazetesinin aslı, var ise tadil asılları veya noter veya ticaret memurluğu tarafından tasdikli örnekleri, c) Ticaret veya sanayi odasına kayıt belgesi ile imza sirkülerinin aslı veya noter tasdikli örneği, ç) Başvuru sahibi tarafından doldurulacak Ek-2’de yer alan formdan 2 nüsha, d) Firmanın bağlı bulunduğu Vergi Dairesi’nden alınacak, onaylı Mükellefiyet Durum Belgesi, bir dilekçeye eklenerek doğrudan Genel Müdürlüğe yapılır. Ek süre talepleri, başkonsolosluklarca/ büyükelçilik konsolosluk şubelerince onaylanan İş Uzatma Belgesi ile firmaya verilen geçici ihraç izin süresinin bitiminden on beş gün önce başvuruda bulunulması kaydıyla Genel Müdürlük tarafından uzatılabilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 13 ve 14.maddeleri).

Örnek 1 : Türkiye’de faaliyet gösteren  C inşaat firmasının Hindistan’ın Bombay kentinde Havaalanı genişletme ihalesini aldığını varsayalım. C firması Bombay Havalimanı genişletme projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanlar ile işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerini Hindistan’a götürebilir (söz konusu eşyaların Hindistan’a geçici ihracını yapabilir).

– Yurt dışına geçici olarak ihraç edilen makine, teçhizat, kalıp ve ekipmanların yurda geri getirilmeksizin, Bakanlık yurt dışı teşkilatının bulunmadığı/yetki sahibi olmadığı bir ülkede üstlenilen başka bir projede kullanım amacıyla aktarma başvuruları, aktarma yapılacak projeye ait, başkonsolosluklarca/büyükelçilik konsolosluk şubelerince onaylı İş Alındı Belgesi ile doğrudan Genel Müdürlüğe yapılır. Satış Başvuruları ise ilgili başkonsolosluklarca/büyükelçilik konsolosluk şubelerince düzenlenen İş Alındı Belgesine istinaden yapılan satış başvuruları, doğrudan Genel Müdürlüğe yapılır (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 15 ve 16.maddeleri). 

Örnek 2 : C firması, yukarıdaki (birinci) örneğimizde belirtilen, söz konusu genişletme projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanlar ile işçilerin ihtiyacı olan barınma ve tüketim maddelerini yurda/Türkiye’ye geri getirilmeksizin aynı ya da farklı bir ülkede (Hindistan ve/veya başka bir ülkede örneğin Bangladeş veya Pakistan’da) üstlenilen başka bir projede kullanılabilir.

– İşin üstlenildiği ülkede tabii afet (deprem, sel ve benzeri), yangın, salgın hastalık, ihtilal, isyan, dâhili kargaşa, ambargo, ekonomik ve siyasi krizler ve grev gibi mücbir sebeplerden dolayı veya işin yapımını ve sözleşme hükümlerini etkileyen kanuni düzenlemelere ve mevzuat değişikliklerine yol açan zorunlu haller nedeniyle işin sözleşmede belirtilen süre içerisinde tamamlanamaması halinde, geçici ihracat izin süresi, firma başvurusu üzerine ve durumun Ekonomi Bakanlığı yurt dışı teşkilatınca veya söz konusu teşkilatın bulunmadığı/yetki sahibi olmadığı yerlerde başkonsolosluklarca/büyükelçilik konsolosluk şubelerince tevsik edilmesi koşuluyla Genel Müdürlükçe durdurulabilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 18.maddesi).

– Üstlenilen işlerde kullanılmak üzere geçici olarak ihraç edilen makine, teçhizat ve ekipmanın yurt dışında çalınması, yanması, kaza neticesinde ağır hasar görmesi veya kamulaştırılması gibi nedenlerle yurda getirilmesine imkân bulunmadığı hallerde, durumu belgeleyen resmi rapor ya da belgenin başkonsolosluklarca/büyükelçilik konsolosluk şubelerince onaylı sureti ve yeminli Türkçe tercümesinin müracaat dilekçesi ile birlikte sunulması kaydıyla, geçici olarak ihraç edilen makine, teçhizat ve ekipmana ilişkin durum, firma başvurusu üzerine Genel Müdürlükçe ilgili Gümrük Müdürlüklerine bildirilir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 19.maddesi).

Örnek 3 : C firması, yukarıdaki (birinci) örneğimizde belirtilen, söz konusu genişletme projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanların Hindistan’da çalındığını varsayalım. Bu durumda, ilgili firma tarafından yazılı olarak Genel Müdürlüğe müracaat edilmesi üzerine, Genel Müdürlükçe söz konusu eşyalar hakkında ilgili Gümrük müdürlüklerine bilgi verilir ve söz konusu eşyaların Türkiye’ye getirilmesi gerekmez.

– Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 21 ve 22.maddelerine göre; Bu Tebliğ kapsamında, firmaların kesin ihracat sonucunda elde edecekleri gelirleri Kambiyo Mevzuatı hükümlerine tâbidir. Süresi aşılarak geri getirilen veya süre sonunda getirilmeyen ya da kesin ihracata dönüştürülen eşyaya ilişkin olarak Gümrük Mevzuatı hükümleri saklıdır {{30525/04.09.2018 sayı ve tarihli RG’de yayınlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin (İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 sayılı) Tebliğin 3.maddesi gereği; Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez. İhracat bedellerinin beyan edilen Türk parası veya döviz üzerinden yurda getirilmesi esas olup, Türk parası üzerinden yapılan ihracat karşılığında döviz getirilmesi mümkündür. İhracat bedelinin yolcu beraberinde efektif olarak yurda getirilmesi halinde gümrük idarelerine beyan edilmesi zorunludur.

– İhraç edilen malların bedelinin süresinde yurda getirilerek ihracat hesabının süresinde kapatılmasından ihracatçılar sorumludur. Alacak hakkının satın alınması suretiyle ticari riskin bankalar veya faktoring şirketlerince üstlenilmesi durumunda, ihracat bedelinin yurda getirilmesi ile ilgili sorumluları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir. İhracata aracılık eden bankalar ihracat bedellerinin yurda getirilmesini izlemekle yükümlüdür (İhracat Bedelleri Hakkında 2018-32/48 sayılı Tebliğin 6.maddesi).

– Süresini aşarak geri getirilen, geri getirilmeyen ve kesin ihracata dönüştürülen eşya: 1) Eşyanın süresi içinde mücbir sebep belgesi ibrazı ile süre uzatımı talebi olmaksızın 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 168.maddesinin birinci fıkrasında belirtilen üç yıllık süreyi veya üç yıllık sürenin üzerinde gümrük idaresince uzatılan süre varsa bu süreyi aşarak geri getirilmesi halinde, Gümrük Kanunu’nun 241.maddesinin üçüncü fıkrasının (ı) bendi uyarınca usulsüzlük cezası tatbiki ile gümrük vergileri tahsil edilerek serbest dolaşıma giriş rejimi hükümleri uygulanır. 2) Eşya, Kanunun 168.maddesinin birinci fıkrasında belirtilen üç yıllık süre aşılmaksızın, ek süreler dahil verilen sürelerin aşılarak geri getirilmesi halinde, Kanunun 241 inci maddesinin üçüncü fıkrasının (ı) bendi uyarınca usulsüzlük cezası tatbiki ile gümrük vergileri tahsil edilmeden serbest dolaşıma sokulur. 3) Geçici ihracat eşyasının, Kanunun 168.maddesinin birinci fıkrasında belirtilen üç yıllık süre ile varsa gümrük idaresince verilen ek süreler bitiminde geri getirilmediğinin tespit edilmiş olması halinde; ihracat vergilerine tabi eşyadan bu vergiler tahsil edilir. Ancak, eşyanın daha sonra serbest dolaşıma sokulmak istenmesi halinde, birinci fıkra hükümleri uygulanır. 4) Geçici ihracat eşyasının, tabi olduğu mevzuat hükümleri uyarınca ilgili kurumunca veya gümrük idaresince verilen süre ile varsa verilen ek sürelerin veya gümrük idaresince verilen böyle bir süre yoksa Kanunun 168.maddesinin birinci fıkrasında belirtilen üç yıllık süre ile varsa verilen ek sürelerin bitiminden önce, geçici ihracatın kesin ihracata dönüştürülmek istenmesi halinde, kesin ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin düzenlenmesi ve ihracat rejimine ilişkin tüm mevzuat hükümlerine uyulmuş olması kaydıyla geçici ihracata konu eşyanın kati ihracata dönüştürülmesine izin verilerek ilgili rejim sonlandırılır. 5) Geçici ihracatın dördüncü fıkrada belirtilen sürelerin bitiminden sonra kesin ihracata dönüştürülmek istenmesi halinde dördüncü fıkra hükümleri uygulanır (Gümrük Yönetmeliği 453.madde)}}.

– Bu Tebliğ kapsamında şirketlerin yapacakları geçici ihracatta, İhracatçı Birliklerine üye olma şartı aranmaz (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 23.maddesi).

Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında geçici ihracı yapılacak ticari eşya: 1) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında, yurtdışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi teknik hizmet amacı ile Türkiye Gümrük Bölgesinden geçici olarak ihraç edilecek eşyaya ilişkin işlemler Ticaret Bakanlığınca 2013/1 sayılı Yurtdışı Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat ve İthalata İlişkin Serbest Bölgeler Tebliği çerçevesinde yürütülür. Bu kapsamda geçici ihracı yapılacak eşya için gümrük beyannamesi düzenlenerek, gümrük işlemlerinin yapılması için gümrük müdürlüğüne beyanda bulunulur. 2) Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına ihraç edilen eşyanın, Ekonomi Bakanlığınca verilen süre içerisinde geri getirilmesi esastır. Söz konusu eşyanın yurt dışında kalma süresi, Gümrük Kanununun 168 inci maddesinde belirtilen 3 yıllık süreyi aşamaz. Ancak bu süre Ekonomi Bakanlığınca uzatılabilir. Anılan Bakanlıkça verilecek süre uzatım yazısı, süre bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce ek süre belgesi olarak değerlendirilir (Hariçte İşleme-Geçici İhracat Hakkında 1 Sayılı Gümrük Genel Tebliği’nin 8.maddesi).

Kiralama İşlemleri 

a) Finansal Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat Talepleri: Kiracı firma veya kuruluşla yapılan sözleşmenin aslı veya noter tasdikli örneği ile sözleşmenin yeminli tercümanca yapılmış olan Türkçe tercümesi ile birlikte çıkış işlemlerinin yapılacağı gümrük müdürlüğüne yapılır. Gümrük müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname izin hükmündedir. Finansal kiralama yoluyla yapılacak ihracatta süre, Gümrük Kanununun 168 inci maddesinde belirtilen 3 yıllık süreyi aşamaz. Ancak bu süre, bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce finansal kiralama sözleşmesinde belirlenen süre kadar uzatılır (Hariçte İşleme-Geçici İhracatla ilgili 1 sayılı Gümrükler Genel Tebliği’nin 10.maddesi).

Not: {Finansal kiralamaya ilişkin geniş açıklamalarımız, ileride yayınlanacak “Finansal Kiralama İşlemlerine Kısa Bir Bakış” başlıklı makalemizde yer alacaktır}.

b) Ticari Kiralama Yoluyla Yapılacak İhracat Talepleri: Kiracı firma veya kuruluşla yapılan sözleşmenin aslı veya noter tasdikli örneği ile sözleşmenin yeminli tercümanca yapılmış olan Türkçe tercümesi; kiraya verilen eşyanın motorlu kara nakil vasıtası olması durumunda ise ayrıca bahse konu aracın motorlu araç tescil belgesinin bir örneği ile birlikte, çıkış işlemlerinin yapılacağı gümrük müdürlüğüne yapılır. Gümrük müdürlüğü tarafından onaylanan beyanname izin hükmündedir. Ticari kiralama konusu eşyanın mülkiyetinin kiraya verene ait olmaması durumunda, eşyanın mülkiyetinin başkasına ait olduğuna ilişkin noterde tanzim ettirilmiş muvafakatname ibraz edilir. Ticari kiralama konusu eşyanın, finansal kiralama yoluyla elde edilmiş olması durumunda, söz konusu eşyanın finansal kiralama yoluyla elde edildiğine ilişkin kiralayan ile kiraya veren arasında yapılan sözleşme ve kiralayan kişi tarafından noterden tanzim ettirilmiş muvafakatname ibraz edilir. Ticari kiralama yoluyla yapılacak ihracatta süre, Gümrük Kanununun maddesinde belirtilen 3 yıllık süreyi aşamaz. Ancak bu süre, bitiminden önce başvurulmak kaydıyla, ilgili gümrük müdürlüğünce ticari kiralama sözleşmesinde belirlenen süre kadar uzatılabilir (Hariçte İşleme-Geçici İhracatla ilgili 1 sayılı Gümrükler Genel Tebliği’nin 9.maddesi).

B- Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İthalat İşlemleri

– Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine, teçhizat ve kalıpların Türkiye’ye kesin ve geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Söz konusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken gümrük vergilerinin tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makina ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan gümrük vergilerinin tamamı irad kaydedilir (İthalat Rejim Kararı 11.madde).

Not: {Geçici ithalat ve geçici ithalat rejimine ilişkin geniş açıklamalarımız, ileride yayınlanacak “Geçici  İthalat İşlemleri” başlıklı makalemizde yer alacaktır}.

Örnek 1: Türkiye’de faaliyet gösteren D inşaat firmasının Afganistan’ın başkenti Kâbil’de Havaalanı genişletme ihalesini aldığını ve adı geçen firmanın Kâbil Havalimanı genişletme projesi kapsamında kullanacağı araç, gereç, makine ve ekipmanları Afganistan’a götürdüğünü (Afganistan’a geçici ihracını yaptığını) varsayalım. D firması Afganistan’daki havaalanı inşaatını tamamladıktan sonra söz konusu eşyaları Ticaret Bakanlığı’nın izni ile Türkiye’ye kesin ve geçici ithalini yapabilir. Bahse konu eşyaların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken gümrük vergilerinin tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makina ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan gümrük vergilerinin tamamı irad kaydedilir.

1- Ticaret Bakanlığının Yurt Dışı Teşkilatının Bulunduğu Veya Yetki Sahibi Olduğu Ülkelerde Üstlenilen Bu Tebliğ Kapsamı İşlerle İlgili Kesin (Kati) İthalat İşlemleri:

– (1) Bakanlık (Ticaret Bakanlığı’nın) yurt dışı teşkilatının bulunduğu/yetki sahibi olduğu ülkelerde üstlenilen inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi işlerle ilgili olarak yurt dışından satın alınan makine ve teçhizatın kesin ithalatına ilişkin başvurular, Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden gerçekleştirilir. (2) Elektronik Başvuru Sistemi üzerinden gerçekleştirilen başvuru esnasında, a) Yurda kesin ithalatı yapılacak makine ve teçhizata ilişkin Ek-4’te yer alan taahhütname, b) Firmanın ana sözleşmesinin yayımlandığı ticaret sicili gazetesinin aslı, varsa sözleşme değişiklik metinlerinin noter veya ticaret memurluğu tarafından tasdikli örnekleri, c) Ticaret veya sanayi odasına kayıt belgesi ile imza sirkülerinin aslı veya noter tasdikli örneği, ç) Üstlenilen işle ilgili makine ve teçhizata ilişkin faturaların ve makine envanterinin Bakanlık yurt dışı teşkilatınca onaylı örnekleri, elektronik ortamda sisteme yüklenir. (3) İkinci fıkradaki belgelerin asılları ile Elektronik Başvuru Sistemi uygulaması üzerinden çıktısı alınacak Ek-3’te yer alan formdan iki adet basılı nüsha, bir dilekçeye eklenerek başvuru tarihini takip eden en geç üç iş günü içinde Genel Müdürlüğe sunulur. (4) İkinci fıkrada sayılan belgelerde başvuru tarihi sonrasında herhangi bir değişiklik olması durumunda firma, bu değişiklikleri, ilgili belgelerle birlikte en geç bir ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 11.maddesi).

Örnek 2 : Türkiye’de mukim X müteahhitlik firmasının 01.01.2019 tarihinde yurt dışında, Irak’ta “Basra Liman Genişletme Projesi” ihalesini kazandığını ve Irak hükümeti ve/veya ilgili bakanlık ve kuruluşlarla sözleşme, iş akdi imzaladığını, X müteahhitlik firmasının söz konusu liman genişletme işi için Irak ve diğer komşu ülkelerden çeşitli makina – teçhizat, inşaat kalıpları vb. satın aldığını ve bunları Basra Liman Genişletme yapımında kullandığını, bahse konu projeyi tamamlayarak (Basra Liman Genişletme İşini Bitirerek) 01.07.2019 tarihinde Irak Hükümetine teslim ettiğini, X müteahhitlik firmasının Irak’ta yapacak başka bir projesinin olmadığı varsayalım. X müteahhitlik firmasınca, söz konusu eşyaların Türkiye’ye ithal edilmek istenilmesi durumunda; İthalat Rejim Kararı’nın 11.maddesinden hareketle “Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği”nin 11.maddesi başta olmak üzere adı geçen tebliğ ile ilgili diğer gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde söz konusu eşyaların Türkiye’ye ithal işlemi gerçekleştirilir.

2- Bakanlık Yurt Dışı Teşkilatının Bulunmadığı/Yetki Sahibi Olmadığı Ülkelerde Üstlenilen Bu Tebliğ Kapsamı İşlerle İlgili Kesin (Kati) İthalat İşlemleri:

– (1) Bakanlık yurt dışı teşkilatının bulunmadığı/yetki sahibi olmadığı ülkelerde üstlenilen inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi işlerle ilgili olarak yurt dışından satın alınan makine veya teçhizatın kesin ithalatına ilişkin olarak yapılan başvurular; a) Yurda kesin ithalatı yapılacak makine ve teçhizata ilişkin Ek-4’te yer alan taahhütname, b) İlgili ülkedeki başkonsolosluklarca/büyükelçilik konsolosluk şubelerince tasdik edilecek Ek-3’te yer alan formdan iki nüsha, c) Başkonsolosluklardan/büyükelçilik konsolosluk şubelerinden alınan İş Alındı Belgesinin aslı veya noter tasdikli bir örneği, ç) Üstlenilen işle ilgili makine ve teçhizata ilişkin faturaların ve makine envanterinin konsolosluklarca onaylı örnekleri, d) Firmanın ana statüsünün yayımlandığı ticaret sicili gazetesinin aslı, var ise tadil asılları veya noter veya ticaret memurluğu tarafından tasdikli örnekleri, e) Ticaret veya sanayi odasına kayıt belgesi ile imza sirkülerinin aslı veya noter tasdikli örneği, bir dilekçeye eklenerek firmaya verilen geçici ihraç izin süresinin bitiminden önce Genel Müdürlüğe yapılır. (2) Birinci fıkrada sayılan belgelerde, başvuru tarihi sonrasında herhangi bir değişiklik olması durumunda firma, değişiklikleri ilgili belgelerle bir ay içerisinde Genel Müdürlüğe bildirir (Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği’nin 17.maddesi).

Örnek 3 : Türkiye’de mukim E müteahhitlik firmasının 01.01.2018 tarihinde yurt dışında, Hindistan’da “Ganj Nehri Üzerine Yapılacak Baraj Projesi” ihalesini kazandığını ve Hindistan hükümeti ve/veya ilgili bakanlık ve kuruluşlarla sözleşme/iş akdi imzaladığını, E müteahhitlik firmasının söz konusu baraj yapımı için Hindistan ve diğer komşu ülkelerden çeşitli makina – teçhizat, inşaat kalıpları vb. satın aldığını ve bunları Ganj barajı yapımında kullanarak bahse konu projeyi tamamladığını, (Ganj barajı yapımını) bitirerek 01.03.2020 tarihinde Hindistan Hükümetine teslim ettiğini, E müteahhitlik firmasının Hindistan’da yapacak başka bir projesinin olmadığı varsayalım. E müteahhitlik firmasınca, söz konusu eşyaların Türkiye’ye ithal edilmek istenilmesi durumunda; İthalat Rejim Kararı’nın 11.maddesinden hareketle “Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yapılacak İhracat Ve İthalata İlişkin 2013/1 Sayılı Serbest Bölgeler Tebliği”nin 11.maddesi başta olmak üzere adı geçen tebliğ ile ilgili diğer gümrük mevzuatı hükümleri çerçevesinde söz konusu eşyaların Türkiye’ye ithal işlemi gerçekleştirilir.

IV- İŞYERİ NAKLİ SURETİYLE SERBEST DOLAŞIMA SOKULAN SERMAYE MALLARI VE DİĞER MALZEMELERİN TÜRKİYE’YE MUAFEN İTHAL EDİLMESİ

İşyeri nakli suretiyle serbest dolaşıma sokulan sermaye malları ve diğer malzemelerin Türkiye’ye muafen ithal edilmesine ilişkin mevzuat hükümleri, 07.10.2009 tarih ve 27369 sayılı Resmi Gazetede (R.G.) yayınlanan 4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nun Bazı maddelerinin Uygulanması Hakkında 2009/15481 Sayılı Karar’ın 80 ilâ 83.maddeleri ile 06.06.2017 tarih ve 30088 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2 Seri Nolu Gümrük Muafiyeti Tebliği’nin 25 ilâ 28.maddelerinde düzenlenmiş olup;

– Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sürdürülen ekonomik bir faaliyetin kesin olarak sona erdirilerek, Türkiye Gümrük Bölgesine nakli dolayısıyla serbest dolaşıma sokulan sermaye malı ve diğer malzemeye (kalıp ve fikstüre, vb.) muafiyet tanınır.

Faaliyet deyimi: Madencilik, tarım, serbest meslek faaliyeti ve benzeri faaliyetler de dahil olmak üzere üreticilerin, tüccarların veya hizmet sunan kişilerin her türlü ekonomik faaliyeti anlamına gelir.

İşletme deyimi: Bağımsız ekonomik birim demektir. Bu birim, bir kurumun tümünü ya da bir bölümünü, kapsar. Sermaye malları ve diğer malzemeler deyimi: İşletmenin faaliyetini devam ettirmesi için, gerekli teknik malzemeler ile büro ve dükkan malzemelerini kapsar.

– Muafiyet; Mücbir sebep veya beklenmeyen haller saklı kalmak kaydıyla, Türkiye Gümrük Bölgesine nakletmek üzere yabancı ülkedeki faaliyetini sona erdirmeden önce en az oniki ay süreyle işletme tarafından fiilen kullanılmakta olan, Türkiye’ye nakilden sonra da aynı amaçla kullanılacak olan ve söz konusu işletmenin niteliği ile büyüklüğüne uygun bulunan eşya ve malzeme ile sınırlıdır. Muafiyet hakkı sadece, ayrıldıkları ülkede en az üç yıl süre ile aynı işte çalışan kişilere, Türkiye Gümrük Bölgesinde de benzer bir faaliyeti yürütmek amacıyla, ayrıldıkları ülkedeki faaliyetlerini kesin olarak sona erdiren iş yeri sahibine tanınır. Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bulunan bir işletme ile herhangi bir ilişki, bağlantı, ortaklık kurma amaçlarına yönelik işletmeler için muafiyet uygulanmaz.

– Üretim veya hizmet endüstrisi makinesi olmayan, mal ve hizmet üretiminde kullanılmayan, taşınabilir laboratuvar veya dış yayın yapma birimleri gibi ulaşım araçları. Canlı hayvan, hayvan yemleri ile tohum ve fidanlar. Ham madde, yarı mamul veya mamul madde stokları ile akaryakıtlar muafiyet kapsamı dışındadır.

– Muafiyet süresi bir yıl olup, mücbir sebep veya beklenmeyen haller saklı kalmak kaydıyla, işletmenin nakledildiği ülkedeki faaliyetlerin sona erdirildiği tarihten itibaren oniki ay (bir yıl) içerisinde Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen eşya ve malzeme için uygulanır.

Örnek 1: 01.01.2015 tarihinden itibaren Bulgaristan’ın Başkenti Sofya’da başta ekmek olmak üzere çeşitli unlu mamuller üreten bir fabrikayı işleten Y gerçek veya tüzel kişinin, söz konusu fabrikasına en son 01.01.2017 tarihinde sermaye malları, makine ve ekipman satın aldığını, 01.01.2020 tarihinde Bulgaristan’daki faaliyetine son verdiğini ve söz konusu faaliyetini Türkiye’de devam ettirmek istediğini, ayrıca Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bulunan bir işletme ile herhangi bir hukuki veya ortaklık ilişkisi yada bağlantısının olmadığını varsayalım. Y gerçek veya tüzel kişi, Bulgaristan’da en az üç yıl (01.01.2015 tarihinden itibaren) ekmek ve çeşitli unlu mamuller üretimi üzerine faaliyet gösteren fabrikada kullanılan sermaye/yatırım malları, makine ve malzemelerin, kalıp ve tezgahların en yenisinin bir yaşından büyük olması (en son 01.01.2017 tarihinde satın alınması), faaliyetine (üretimine) Türkiye’de devam etmek istemesi ve edeceği, daha önce Türkiye’de faaliyet gösteren, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik bulunan bir işletme ile herhangi bir hukuki veya ortaklık ilişkisi, herhangi bir bağlantısı olmadığı ve bu amaçla Türkiye’ye gelmediği için, Bulgaristan’da faaliyetine son verdiği 01.01.2020 tarihinden itibaren bir yıl içinde (en geç 31.12.2020 tarihine kadar) ilgili gümrük müdürlüğüne gerekli bilgi ve belgelerle birlikte müracaatı üzerine, Bulgaristan’da sahip olduğu ekmek ve çeşitli unlu mamuller üretimi fabrikasında kullanılan sermaye/yatırım malları, malzeme, makine ve ekipmanları, kalıp ve tezgahları Türkiye’ye muafen (gümrük vergi ve resmi ödemeden) ithal edebilir.

– Her hangi bir serbest meslek veya benzeri bir faaliyetle uğraşan gerçek kişilere de, mesleklerini Türkiye Gümrük Bölgesinde de yürüteceklerini ispat etmeleri halinde bu muafiyet tanınır.

Örnek 2: Uzun yıllar Almanya’da mukim bir Türk Diş Hekiminin muayenehanesinde kullandığı araç, gerek, tıbbi alet ve makine ve malzemeleri 2017 yılında yenilediğini, Almanya’da yabancı düşmanlığının artması nedeniyle 01.01.2020 tarihinde muayenehanesini kapatarak Türkiye’ye kesin dönüş yapmaya ve Diş Hekimlik mesleğini Türkiye’de (Afyonkarahisar’da) devam ettirmeye karar verdiğini varsayalım. Diş hekimimiz, 31.12.2020 tarihine kadar ilgili gümrük müdürlüğüne gerekli bilgi ve belgelerle birlikte müracaat etmesi halinde, Almanya’daki muayenesinde kullandığı araç, gerek, tıbbi alet, malzeme, ekipman, makine ve cihazları Türkiye’ye muafen (gümrük vergi ve resmi ödemeden) ithal edebilir.

– Kazanç sağlama amacına yönelik olmayan faaliyetlerle uğraşan ve bu faaliyetini Türkiye Gümrük Bölgesine nakleden tüzel kişiler tarafından serbest dolaşıma sokulan sermaye malları ve diğer malzemeye ilişkin muafiyet işlemleri de yukarıda belirtilen hükümler çerçevesinde yerine getirilir.

Örnek 3: Filistin’de 01.01.2015 tarihinden itibaren çeşitli yardım faaliyetleri yürüten, ağırlıklı olarak günlük yemek ve ekmek üretip ihtiyaç sahiplerine parasız olarak dağıtan bir Türk hayır kuruluşu, vakfı veya derneğinin, faaliyetini sürdürdüğü bölgenin İsrail tarafından işgal edilmesi nedeniyle, faaliyetine 01.06.2019 tarihi itibariyle son vermek zorunda kaldığını ve aynı yardım faaliyetlerini Türkiye’de (Afganistanlı göçmenlerin yoğun olduğu Van’da) sürdürmeye karar verdiğini varsayalım. Adı geçen Türk hayır kuruluşu, vakfı veya derneğinin, Filistin’deki hayır ve yardım faaliyetlerini yürüttüğü sırada kullandığı, sahip olduğu araç, gereç, ekmek ve yemek üretim makineleri ve malzemeleri, fırın ekipmanları, vb. eşyaları, faaliyetine son verdiği 01.06.2019 tarihinden itibaren bir yıl içinde (en geç 01.06.2020 tarihine kadar) ilgili gümrük müdürlüğüne gerekli bilgi ve belgelerle birlikte müracaatı üzerine, Türkiye’ye muafen (gümrük vergi ve resmi ödemeden) ithal edebilir.

– İşyeri nakli suretiyle ve/veya ilgili sermaye malları ve diğer malzemelerin Türkiye’ye ithali için ilgili kişi veya kişiler tarafından, işyeri faaliyetleri devam ederken veya sona erdirildikten sonra; a) Ekonomik faaliyetin sona erdirildiğine dair ilgili ülke resmi makamlarından alınacak belge, b) İşletmenin son üç yıllık kazancı ve ödenen vergilere ilişkin belgeler, c) Serbest dolaşıma girişi istenilen makine ve sair eşyanın varsa faturaları ve işyeri demirbaş kayıtlarına ilişkin belgeler, d) Yerleşim yerinin nakledildiğine ilişkin dış temsilciliklerimizden alınacak ikamet nakil belgesi, e) Serbest dolaşıma girişi istenilen malların marka, model, seri numarası ve kullanım amaçlarına ilişkin ayrıntılı olarak düzenlenmiş liste veya listeler, Yurt dışından temin edilerek ve dış temsilciliklerimize tercümeleri onaylattırılarak, diğer taraftan f) İşyeri açma izin belgesi ile g) Mahalli esnaf, sanatkâr, ticaret veya sanayi odasına kayıt belgesi ise Türkiye’den temin edilerek tüm bu belgelerle birlikte ithalatın yapılacağı gümrük idaresine başvurulması gerekmekte olup, başvurulan gümrük idaresi tarafından ithalat işlemleri sonuçlandırılır.

V- KURULUM, MONTAJ, BAKIM VE ONARIM GİDERLERİ

4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 28.maddesinin b fıkrasına göre; İthal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilebilmeleri koşuluyla sınai tesis, makine, teçhizat, kalıp gibi, ithal eşyası için ithalattan sonra yapılan inşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya teknik yardıma ilişkin giderler, gümrük kıymetine dahil edilmez. Şayet, bahse konu inşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya teknik yardıma ilişkin giderler ilgili faturasında, sözleşmesinde, vb. ithal belgelerinde, ithal edilen sınai tesisi, makine, teçhizat, kalıp, fikstür vb. ithal eşyasının kıymetinden ayrı şekilde, ayrı bir kalem olarak belirtilmemişse, ithal edilen eşyanın kıymetinden ayrılamıyor ise: Genel kıymet kuralları gereği, ithalat sırasında gümrük idaresince, ithal edilen esas eşyanın kıymetiyle birlikte, ithal eşyasının kıymeti olarak değerlendirilerek, ithalata ilişkin SDGB’nin tescil tarihinde söz konusu esas eşyaya ait vergi oranı, döviz kuru, ödeme şekli ve diğer vergilendirme unsurları, esas eşyanın ithaline ilişkin gerekli ticaret politikası önlemlerinin uygulanması ile eşyanın ithali için öngörülen diğer işlemlerin tamamlanması, ve ithalat vergilerinin tahsili ile ithalat gerçekleştirilir.

Ancak: İnşa, kurma/kurulum, montaj, bakım (onarım) veya teknik yardım ve benzeri giderlerin hizmet ithalatı olması, hizmetin Türkiye’de yapılması ve/veya hizmetten Türkiye’de faydalanılması nedeniyle Katma Değer Vergisine tabi olup, ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV Beyannamesiyle beyanda bulunularak, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddeleri, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, genel vergi oranı (% 18) üzerinden sorumlu sıfatıyla KDV tevkifatı yapılması gerekir. Ayrıca, söz konusu giderler, genelde, bu hizmetleri yerine getiren işçi, usta, ustabaşı, teknik eleman, tekniker, mühendis vb. kişilere ödenen ücretler (serbest meslek kazancı) şeklinde karşımıza çıktığı için 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (Stopaj) hükümleri, ilgili “ÇVÖA” hükümleri, ilgili kişilerin bir yıl içinde toplam 183 günden fazla Türkiye’de kalıp kalmadıkları, vb. hususları dikkate alınarak, ayrıca stopaj açısından da incelenip değerlendirilmesi gerekir. 

Örnek 1: Afyon Karahisar’ın Şuhut ilçesinde başta patates cipsi olmak üzere çeşitli gıda maddeleri ve konserve üretimi yapan Y firmasının, mevcut üretim kapasitesini artırmak, yeni bir üretim bandı kurmak için Portekiz’de mukim Z firmasından sanayi tesisi (çeşitli makine, teçhizat, ekipman ve kalıplar) satın aldığını ve ithalata müteakip söz konusu sanayi tesisinin inşa, kurma, montaj giderleri de dahil toplam 1.250.000-USD bedel ödediğini, inşa, kurulum, montaj giderleri tutarının gerçekte toplam 50.000-USD olmasına karşın, ilgili satış sözleşmesinde ve/veya satış faturasında ayrı bir kalem, ayrı bir gider olarak gösterilmediğini ve ithalatı yapılan sanayi tesisinin (çeşitli makine, teçhizat ve kalıpların) fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilemediğini, bu fiyata dahil olduğunu varsayalım. Söz konusu inşa, kurulum, montaj giderleri olan 50.000-USD tutar, bahse konu ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilemediği, esas eşya ile birlikte, bir bütün olarak değerlendirildiği (1.250.000-USD içinde olduğu) için ithalat eşyasının gümrük kıymeti ilgili SDGB’de 1.250.000-USD beyan edilip, gümrük/ithalat vergileri de 1.250.000-USD üzerinden tahakkuk ve tahsil edilmesi gerekir.

Örnek 2: Yukarıdaki (birinci) örneğimizde ithal eşyamıza ilişkin olarak yapılan inşa, kurulum, montaj vb. giderlerinin ilgili satış faturasında ve/veya sözleşmede ayrı bir kalem, ayrı bir gider olarak gösterildiğini ve bu giderlerin toplam 50.000-USD olduğunu varsayalım. Bu durumda, söz konusu eşyalarımızın gümrük kıymeti 1.200.000-USD olacağı için eşyaların ithaline ilişkin SDGB’de 1.200.000-USD tutar üzerinden beyan, tescil ve gümrük/ithalat vergileri 1.200.000-USD üzerinden tahakkuk ve tahsil edilir. İnşa, kurulum, montaj giderleri olan 50.000-USD hizmet ithalatı için ise; İthalatçı Y firması tarafından, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddeleri, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV Beyannamesiyle beyanda bulunularak, tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir. (KDV Kanunu’nun 29.maddesi, KDV Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat gereği, sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV beyannamesi ile beyan edilen KDV, vergi sorumluları (ilgili gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri) açısından yüklenilen vergi niteliğinde olup, söz konusu KDV’nin aynı dönem içinde mükellef sıfatıyla verilen 1 No.lu KDV beyannamesi ile  indirime konu yapılabilir). 

Ayrıca; Söz konusu giderler, genelde, bu hizmetleri yerine getiren işçi, usta, ustabaşı, teknik eleman, tekniker, mühendis vb. kişilere ödenen ücretler (serbest meslek kazancı) şeklinde karşımıza çıktığı için 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (Stopaj) hükümleri, ilgili “ÇVÖA” hükümleri, ilgili kişilerin bir yıl içinde toplam 183 günden fazla Türkiye’de kalıp kalmadıkları, vb. hususları dikkate alınarak stopaj açısından da incelenip değerlendirilmesi, varsa tekabül eden stopajın da ithalatçı X firmasınca, ilgili vergi dairesine Muhtasar Beyanname ile beyan edilerek ödenmesi gerekir. 

SONUÇ

Türkiye gelişmekte olan bir ülke olup, tasarruf oranı düşük, teknolojik gelişme ve sermaye birikimi ise yetersizdir. Türkiye’nin, gelişmiş ülkeler seviyesine çıkabilmesi için istikrarlı, sürekli ve yüksek oranda yıllık büyümeye (örneğin: yıllık % 10 oranında), bunun içinse yüksek oranda tasarruf ve yatırıma, sermaye birikimine, yabancı sermayeye ve yabancı sermaye yatırımlarına ihtiyacı vardır. Türkiye, mevcut ekonomisini geliştirmek, yatırımları ve istihdamı artırmak, işsizliği azaltmak için çaba sarf etmektedir.  Bu meyanda, belirli özellik ve şartları taşıyan eşyanın, örneğin: “Eski, Kullanılmış, Yenileştirilmiş, Kusurlu (Defolu) Ve Yatık (Zamanla Dayanıklılığını Yitirmiş) Eşyanın, Yurt Dışı Müteahhitlik Ve Teknik Müşavirlik Hizmetleri Kapsamında Yurtdışında Kullanılan Makina Ve Teçhizat İle İşyeri Nakli Suretiyle Sermaye Malları Ve Diğer Malzemelerin” ilgili kurum ve bakanlıktan izin alınarak Türkiye’ye İthali mümkün kılınmıştır.

Türkiye’de mukim şahıs veya firmaların yurt dışı inşaat ve müteahhitlik işlerine ilişkin her türlü makine, teçhizat veya ekipmanın geçici ihracatına Ticaret Bakanlığı’nca izin verilebilir.

Türk müteahhitlik firmalarının yurt dışında inşaat, tesisat, montaj, mühendislik, proje, müşavirlik, işletme, bakım ve onarım gibi üstlendikleri işlerle ilgili olarak satın aldıkları makine, teçhizat ve kalıpların Türkiye’ye kesin ve geçici ithali ile bunlara ilişkin süre uzatımları Ticaret Bakanlığı’nın iznine tabidir. Söz konusu malların geçici ithalinde ise, ödenmesi gereken gümrük vergilerinin tamamı teminata bağlanır. Geçici ithali yapılan makina ve teçhizatın kesin ithale dönüştürülmesi halinde, teminata bağlanan gümrük vergilerinin tamamı irad kaydedilir.