Yatırım Teşvik Tedbirlerine Kısa Bir Bakış (1)

08
Temmuz,2020

ÖZET

Yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının; 1 inci ve 2 nci bölgelerde birmilyon Türk Lirası, 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ıncı bölgelerde ise beşyüzbin Türk Lirası olması gerekir. Ancak, desteklerden yararlanacak yatırımların varsa 8 inci maddede (Stratejik yatırımlar) veya ekli listelerde belirlenen asgari kapasite, sabit yatırım tutarı ve diğer şartları sağlaması da gerekir. Finansal kiralama yöntemiyle yapılacak yatırımlarda finansal kiralamaya konu makine ve teçhizata ait toplam tutarın, her bir finansal kiralama şirketi için 1 inci, 2 inci, 3 üncü ve 4 üncü bölgelerde asgari beşyüzbin Türk Lirası, 5 inci ve 6 ıncı bölgelerde ise asgari üçyüzbin Türk Lirası olması gerekir.

Stratejik Yatırımlar: Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 8.maddenindeki kriterleri sağlayan yatırımlar, bölge farkı gözetilmeksizin aşağıdaki desteklerden yararlandırılabilir. Bunlar: a) Gümrük vergisi muafiyeti, b) KDV istisnası, c) Vergi indirimi, ç) Sigorta primi işveren hissesi desteği, d) Yatırım yeri tahsisi, e) Faiz veya kâr payı desteği, f) KDV iadesi, g) Gelir vergisi stopajı desteği “6.bölgede gerçekleştirilecek ve/veya Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar için”, h) Sigorta primi desteği “6.bölgede gerçekleştirilecek ve/veya Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar için”.

Yatırım teşvik Belgesi kapsamında iç piyasadan satın alınan/temin edilen eşya KDV’den, Yatırım teşvik Belgesi kapsamında ithal edilen eşya Gümrük vergisi, İlave Gümrük Vergisi, Katma Değer Vergisi,  Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF), Damga Vergisi ve çeşitli harçlardan istisnadır. ÖTV ve Ek Mali Yükümlülükler ise tahsil edilir.   

Anahtar kelimeler: Teşvik sistemi; Genel yatırımların teşviki, Bölgesel yatırımların teşviki, Stratejik yatırımların teşviki, AR-GE ve çevre yatırımları, Gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası.

GİRİŞ 

Yatırım teşvik uygulamaları, orta ve büyük ölçekli yatırımların gerçekleştirilmesi için önemli bir imkan ve teşvik aracıdır. Uygulanan teşvik politikaları Ülkemiz kalkınmasında büyük katkılar sağlamaktadır. 

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 3.maddesi gereği; Bu Karar kapsamında yer alan desteklerin uygulanması açısından iller, sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak EK-1’de ayrıntıları belirtilen altı bölgeye ayrılmıştır.  

Teşvik Sistemi Kısaca; Genel, bölgesel ve stratejik yatırımların teşviki uygulamalarından oluşmaktadır.

Teşvik belgesinde yer alsa dahi, KDV mükellefiyeti bulunmayanlar ile makine-teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak mükelleflere yapılacak teslimlerde istisna uygulanmaz. Aynı şekilde, KDV mükellefiyeti olmayan veya makine-teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak olanlar tarafından bu malların ithalinde, teşvik belgesinde aksine bilgiler bulunsa bile KDV uygulanır. Makine ve teçhizatın, indirim hakkı bulunan işlemlerde kullanıldığı, hâlihazırda yapılan faaliyetin niteliği ve alınan makine-teçhizatın kullanılacağı işlemlerin KDV açısından indirim hakkı tanınan işlemler olduğu, mükellef tarafından tevsik edilmesi gerekir.

Hastane yatırımlarına ilişkin teşvik belgelerinde yer alan ambulanslar, hastane yatırımları bakımından makine ve teçhizat niteliğinde olduklarından, bunların tesliminde de istisna uygulanır.

Ayrıca, yalnızca havaalanlarında yolcuları terminalden uçağa ve uçaktan terminale taşımak için kullanılan ve trafiğe çıkmayan apron otobüsü teslimleri de yukarıda belirtilen şartları taşımaları ve apron dışında taşımacılık işi yapmamaları kaydıyla, bu istisna kapsamında değerlendirilir.

1) Müracaat tarihinden önce gerçekleştirilmiş bulunan yatırım harcamaları teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmez.

2) Teşvik belgesi kapsamında; a) Kararın 9 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilenler hariç olmak üzere ham madde, ara malı ve işletme malzemesi, b) Kullanılmış yerli makine ve teçhizat, c) Karayolu nakil vasıtaları ve her türlü binek araçları (sağlık ve belediye hizmetlerinde kullanılan araçlar, trafiğe çıkamayacak nitelikte olup apron veya limanda kullanılan araçlar ve madencilik ve hazır beton yatırımlarında kullanılan araçlar ile Kararın 9 uncu maddesinin yedinci fıkrasında belirtilen araçlar hariç), ç) Havayolu ile yük ve/veya yolcu taşımacılığına yönelik yatırımlar dışındaki diğer yatırımlar için uçak ve helikopter, d) Porselenden, seramikten ve camdan mamul sofra ve mutfak eşyası, e) Yurtdışından temin edilecek güneş panelleri, değerlendirmeye alınmaz.

3) Bu maddenin ikinci fıkrasında belirtilenler dışında, teşvik belgesi kapsamında değerlendirilmeyecek harcamalar sektörel özellikler dikkate alınarak proje bazında belirlenir.

4) Teşvik belgelerine ait ithal ve yerli makine ve teçhizat listelerinde inşaat malzemelerine yer verilmez.

Aşağıdaki makalemizde, Yatırım Teşvik işlemlerine ilişkin mevzuat hükümlerine ve kişisel görüşlerimize yer verilecektir.

I- YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA 2012/3305 SAYILI KARAR VE 2012/1 SAYILI YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI HAKKINDA KARARIN UYGULANMASINA İLİŞKİN TEBLİĞ İLE YATIRIM TEŞVİKLE İLGİLİ 9 SERİ NOLU GÜMRÜKLER GENEL TEBLİĞ IŞIĞINDA YATIRIM TEŞVİK TEDBİRLERİ

1- Başlıca Teşvik Tedbirleri:

Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 3.maddesi gereği; Bu Karar kapsamında yer alan desteklerin uygulanması açısından iller, sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınarak EK-1’de ayrıntıları belirtilen altı bölgeye ayrılmıştır.     

Teşvik Sistemi Kısaca; Genel, bölgesel ve stratejik yatırımların teşviki uygulamalarından oluşmaktadır.

Genel teşvik uygulamaları, bölgesel ve stratejik yatırımlar ile EK-4’te yer alan teşvik edilmeyecek yatırım konuları ve teşviki için EK-4’te öngörülen şartları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 5 inci maddesinde belirtilen {Yatırımların destek unsurlarından yararlanabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının; 1 inci ve 2 nci bölgelerde birmilyon Türk Lirası, 3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ncı bölgelerde ise beşyüzbin Türk Lirası olması gerekir. Ancak, desteklerden yararlanacak yatırımların varsa 8.maddede (Stratejik yatırımlar) veya ekli listelerde belirlenen asgari kapasite, sabit yatırım tutarı ve diğer şartları sağlaması da gerekir. Finansal kiralama yöntemiyle yapılacak yatırımlarda finansal kiralamaya konu makine ve teçhizata ait toplam tutarın, her bir finansal kiralama şirketi için 1 inci, 2 inci, 3 üncü ve 4 üncü bölgelerde asgari beşyüzbin Türk Lirası, 5 inci ve 6 ncı bölgelerde ise asgari üçyüzbin Türk Lirası olması gerekir. Teşvik belgesi kapsamında yatırım harcaması olarak kabul edilen maddi olmayan duran varlıkların (marka, lisans, know-how vb.) oranı, teşvik belgesinde kayıtlı toplam sabit yatırım tutarının yüzde ellisini aşamaz.} sabit yatırım tutarları ve üzerindeki yatırımlar bölge ayrımı yapılmaksızın aşağıdaki destek unsurlarından yararlandırılabilir. Bu Destek Unsurları: a) Gümrük vergisi muafiyeti. b) Katma Değer Vergisi “KDV” istisnası. c) Gelir vergisi stopajı desteği “6 ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için”. d) Sigorta primi işveren hissesi desteği “tersanelerin gemi inşa yatırımları için”.

Bölgesel Teşvik Uygulamaları: Ek-2B’de iller itibarıyla karşılarında numaraları belirtilen sektörler, Ek-2A’da, ilin bulunduğu bölgedeki şartları sağlamaları halinde aşağıdaki desteklerden yararlandırılabilir. a) Gümrük vergisi muafiyeti. b) KDV istisnası. c) Vergi indirimi. ç) Sigorta primi işveren hissesi desteği. d) Yatırım yeri tahsisi. e) Faiz veya kâr payı desteği “3 üncü, 4 üncü, 5 inci ve 6 ncı bölgelerdeki yatırımlar için”. f) Gelir vergisi stopajı desteği “6 ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için”. g) Sigorta primi desteği “6 ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için”.

Stratejik Yatırımlar: 8.maddedeki Kriterleri {1) Aşağıda yer alan kriterlerin tamamını birlikte sağlayan, ithalat bağımlılığı yüksek ürünlerin üretimine yönelik yatırımlar stratejik yatırım olarak değerlendirilir. Bu kriterler: a) Asgari sabit yatırım tutarının ellimilyon Türk Lirasının üzerinde olması (münhasıran bu yatırımların enerji ihtiyacını karşılamak üzere gerçekleştirilecek doğalgaza dayalı olmayan enerji yatırımlarının, tesis kurulu gücü ile orantılanacak kısmı dâhil). b) Yatırım konusu ürünle ilgili yurtiçi toplam üretim kapasitesinin ithalattan az olması. c) Bakanlıkça belirlenecek esaslar çerçevesinde, belge konusu yatırımla sağlanacak katma değerin asgari yüzde kırk olması. ç) Yatırım konusu ürünle ilgili olarak son bir yıl içerisinde gerçekleşen toplam ithalat tutarının ellimilyon ABD Dolarının üzerinde olması.   

2) Yurt içinde üretimi olmayan ürünlerin üretimine yönelik yatırımlarda birinci fıkranın (ç) bendi hükmü, rafineri ve petrokimya yatırımlarında ise (c) bendi hükmü aranmaz.

3) Bu konuda Bakanlığa yapılacak müracaatlar Komisyon tarafından incelenerek değerlendirilir ve uygun görülen projeler için teşvik belgesi düzenlenir.

4) EK-4’te belirtilen teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerçekleştirilecek yatırımlar bu madde kapsamında değerlendirilmez.

5) Program Değerlendirme Komitesi, Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında, Öncelikli Ürün Listesindeki ürünlerin üretimine ilişkin olan ve Tebliğle belirlenecek kriterleri sağlayan yatırım projelerinden uygun gördüklerinin, stratejik yatırım olarak desteklenmesine karar verebilir. Bu yatırımların, 4.maddenin beşinci fıkrasında yer alan destek unsurlarının hangilerinden yararlandırılacağı, Program Değerlendirme Komitesi tarafından belirlenir. Bu yatırımlar için birinci fıkradaki koşullar ve üçüncü fıkradaki Komisyon değerlendirmesi aranmaksızın teşvik belgesi düzenlenir.} Sağlayan Yatırımlar Bölge Farkı Gözetilmeksizin Aşağıdaki Desteklerden Yararlandırılabilir. Bunlar:

a) Gümrük vergisi muafiyeti, b) KDV istisnası, c) Vergi indirimi, ç) Sigorta primi işveren hissesi desteği, d) Yatırım yeri tahsisi, e) Faiz veya kâr payı desteği, f) KDV iadesi, g) Gelir vergisi stopajı desteği “6.bölgede gerçekleştirilecek ve/veya Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar için”, h) Sigorta primi desteği “6.bölgede gerçekleştirilecek ve/veya Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen yatırımlar için”(Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 4.maddesi, 2012/1 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğin 10.maddesi).

 Bu makalemizde, yukarıda yer alan desteklerden sadece “Gümrük vergisi muafiyeti” ve “Katma Değer Vergisi (KDV) istisnasından kısaca bahsedilmiş olup, diğer yatırım destek unsurları için Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 sayılı Karar’ın 11, 12, 13, 14, 15, 16 ve 29.maddesi ile 2012/1 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın Uygulanmasına İlişkin Tebliğin 13, 14 ve 15.maddesinde yer alan hükümlere bakılabilir.

a) Gümrük Vergisi İle İlave Gümrük Vergisi Muafiyeti:

 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında 2012/3305 Sayılı Kararın 9.Maddesi İle Yatırım Teşvikle İlgili 9 Seri Nolu Gümrükler Genel Tebliğinin 5.Maddesine Göre; Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı makine ve teçhizatın ithali, otomobil ve hafif ticarî araç yatırımlarında yatırım dönemi içerisinde kalmak kaydıyla monte edilmemiş haldeki (CKD) aksam ve parçaların (Başka bir yerde montaj edilmek üzere demonte parçalardan oluşan makine ve teçhizat) ithali ile gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inşa yatırımlarında tekne kabuğu ithali yürürlükteki İthalat Rejimi Kararı gereğince ödenmesi gereken Gümrük Vergisi ile bize göre İlave Gümrük Vergisinden muaftır. Teşvik belgesi kapsamında otobüs, çekici (Euro normlarına uygun yeşil motoru haiz olanlar hariç), mobilya, motorbot, kamyon (off-road truck tipi karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar hariç), transmikser, beton santrali, forklift ve beton pompası ithal edilmesi halinde yürürlükteki İthalat Rejimi Kararında öngörülen oranlarda gümrük vergisi tahsil edilir. Ayrıca, makine ve teçhizat bedelinin yüzde beşine kadar yedek parça, gümrük vergisi muafiyeti sağlanmaksızın ithal edilerek sabit yatırım tutarına dahil edilebilir.

Örnek 1: Afyonkarahisar’da faaliyet gösteren Cooban firmasının, mermer işleme ve fayans tesisleri için Yatırım teşvik belgesi aldığını, söz konusu teşvik belgesinin Özel şartlar bölümümde “ Vergisi ve KDV’den muaf/istisna olduğu”nun yer aldığını varsayalım.

Cooban firmasının Teşvik belgesi kapsamında yapacağı yatırım malı, makine ve teçhizat ithali, Gümrük vergisi, İlave gümrük vergisi, KKDF ve Katma Değer Vergisi’nden istisnadır/muaftır.

Bakanlık, sektörel kısıtlamaları göz önüne alarak; a) İthalat Rejimi Kararı uyarınca ithali mümkün olan kullanılmış veya yenileştirilmiş makine ve teçhizat (karayolu nakil vasıtaları hariç) ile İthalat Rejimi Kararının 7 nci maddesi uyarınca ithaline izin verilen makine ve teçhizatın teşvik belgesi kapsamına alınmasını, b) Kullanılmış komple tesisin proje bazında yapılacak değerlendirme sonucunda ithalini, uygun görebilir. Baskı, basım, matbaa, tekstil, hazır giyim ve konfeksiyon yatırımlarına yönelik teşvik belgeleri kapsamında kullanılmış veya yenileştirilmiş makine ve teçhizat ithal edilemez.

Not: Kullanılmış Makine İthalatı Hakkında Daha Geniş Bilgi Edinmek İsteyenler, 20.04.2020 Tarihinde “Muhasebetr.Com” Sitesinde Yayınlanan “Kullanılmış ve/veya Yenileştirilmiş Eşya İle Sermaye Malları ve Diğer Malzemelerin Türkiye’ye İthali” Başlıklı Makalemize Müracaat Edebilirler.

– Finansal kiralama yöntemiyle gerçekleştirilecek yatırımlar için finansal kiralama şirketi adına ayrı bir teşvik belgesi düzenlenmeksizin yatırımcının teşvik belgesi dikkate alınarak ithalat işlemleri yapılır. İthalat işlemleri ile ilgili olarak yatırımcı ile finansal kiralama şirketleri müteselsilen sorumludur.

Not: Finansal kiralama Hakkında Daha Geniş Bilgi Edinmek İsteyenler, …2020 Tarihinde “Muhasebetr.Com” Sitesinde Yayınlanacak “Finansal Kiralama İşlemlerine Kısa Bir Bakış (1), (2), (3)” Başlıklı Makalemize Müracaat Edebilirler.

– Teşvik belgesi almak üzere müracaat edilmiş, ancak teşvik belgesine bağlanmamış yatırımlara ilişkin makine ve teçhizatın ithaline, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın görüşüne istinaden Ticaret Bakanlığınca, teşvik belgesi kapsamında muafiyet tanınabilecek ve istisna edilebilecek vergi ve kesintilerin toplam tutarı kadar teminatın alınması suretiyle müsaade edilebilir.

– Otomobil üretimine yönelik olarak asgari yüzbin adet/yıl kapasiteli yeni bir yatırım yapılması veya mevcut tesislerin kurulu kapasitelerinin en az yüzbin adet/yıl artırılması halinde, teşvik belgesinde kayıtlı sabit yatırım tutarının yüzde yirmisinin gerçekleştirilmesini müteakip, yatırım süresi içerisinde olmak kaydıyla gümrük vergisine tabi olmaksızın yatırımcılara motor silindir hacmi 1.600 cm3’e kadar olan otomobil ithaline izin verilebilir. Hibrit ve/veya elektrikli otomobil üretimine yönelik yatırımlarda bu fıkra kapsamında izin verilen toplam ithalat miktarının azami yüzde onuna kadar motor silindir hacmi 2.500 cm3’e kadar olan otomobil ithaline izin verilebilir. Teşvik belgesi kapsamında ithaline izin verilen toplam otomobil sayısı, belgede kayıtlı ilave kapasitenin yüzde onbeşini aşamaz. Ancak, belge kapsamında motor üretiminin de yer alması halinde, motor üretim kapasitesinin yüzde onbeşi kadar daha (Motor üretim kapasitesinin, otomobil üretim kapasitesinden fazla olması durumunda otomobil kapasitesi dikkate alınır.) yukarıda belirtilen silindir hacmine kadar ilave otomobil ithaline izin verilebilir.

– İthalat Genel Müdürlüğü’nün 26.08.2015 tarih ve 103580 sayılı yazısında da belirtildiği üzere; İlave gümrük vergisi, yeni bir vergi ihdası mahiyetinde olmayıp,  sadece Gümrük vergisi oranlarının artışına yönelik bir düzenleme olduğu için, Yatırım teşvik belgesi kapsamında yapılacak ithalata yönelik olarak ilave gümrük vergisi alınmaması/gümrük muafiyeti uygulanması gerekir (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 24.03.2016 Tarih ve 14793290 Sayılı Yazısı).  

 İlave gümrük vergisinin müstakil bir vergi olmayıp, Bakanlar Kurulu Kararları ile mevcut gümrük vergisi oranlarında artış yapılması niteliğinde olmasından dolayı teşvik belgesi kapsamında gümrük muafiyeti sağlanan ürünlerin ithalatında ilave gümrük vergisine yönelik bir tahsilatın yapılamaması gerekir (Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 05.10.2017 Tarih ve 28447926 Sayılı Yazısı). 

Örnek 2: Türkiye’de faaliyet gösteren Cooban firmasının, Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında Malezya’daki A firmasından 3.000.000-EUR tutarında makine ve teçhizat satın aldığını, taşıyıcı B firmasına 10.000-EUR taşıma (navlun) bedeli ile sigorta acentesi olan C firmasına da 1.000-EUR sigorta bedeli ödediğini, ayrıca söz konusu eşyalar için 20.000-EUR Yurt dışı kara taşıması ve ambalaj gideri ile 10.000-EUR depolama ve elleçleme ücreti ödediğini, söz konusu eşyaların ithalatında % 10 Gümrük Vergisi (GV), % 18 Katma Değer Vergisi (KDV) ile % 15 İlave Gümrük Vergisi (İGV) olduğunu varsayalım. Bahse konu  eşyanın Cif kıymeti = 3.011.000-EURGümrük kıymeti ise = 3.041.000-EUR’dur.  Söz konusu eşyaların ithalatı Yatırım teşvik belgesi kapsamında gerçekleştirildiği için GV, İGV, KKDF ve KDV’den istisnadır.

b) Katma Değer Vergisi İstisnası:

2012/3305 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararın 10.maddesi ile Yatırım Teşvikle İlgili 9 Seri Nolu Gümrükler Genel Tebliğinin 6.maddesi kapsamında; Yatırım teşvik belgesini haiz yatırımcılara teşvik belgesi kapsamında yapılacak makine ve teçhizat ithal ve yerli teslimleri ile belge kapsamındaki yazılım ve gayri maddi hak satış ve kiralamaları  KDV’den istisnadır. Ancak, CKD aksam ve parçalar (başka bir yerde montaj edilmek üzere demonte parçalardan oluşan makine ve teçhizat) ile yedek parçalara ait KDV tahsil edilir. Aynı hüküm, teşvik belgesinin veya teşvik belgesi kapsamı makine ve teçhizatın devir işlemleri ile makine ve teçhizat listelerinde set, ünite, takım vb. olarak belirtilen malların kısmi teslimlerinde de uygulanır.

– Katma değer vergisi istisnası; a) Yatırım teşvik belgesinin yatırımın yararlanacağı destek unsurları bölümünde katma değer vergisi istisnasının öngörülmesi, b) Yatırım teşvik belgesine bağlı yurtdışından temin edilecek makine ve teçhizat listesinde yer alan eşyadan, hangilerinin katma değer vergisi istisnasından yararlanacağı hususunun teşvik belgesini düzenleyen kurum tarafından sıra numarası belirtilmek kaydıyla, söz konusu listeye kaydedilerek imza ve mühür altına alınmış olması, c) Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 2 sayılı KDV Sirkülerinde belirtilen formata uygun ve istisnaya ilişkin olarak vergi dairelerinden alınmış yazının ibraz edilmesi, halinde gümrük idarelerince uygulanır.

– Sabit yatırım tutarı beşyüzmilyon Türk Lirasının üzerindeki stratejik yatırımlar kapsamında yapılacak bina-inşaat harcamaları KDV iadesinden yararlandırılabilir.

Örnek 3: Çankırı’da faaliyet gösteren X firmasının, tuz ve türevleri işleme tesisleri için Yatırım teşvik belgesi aldığını, söz konusu teşvik belgesinin Özel şartlar bölümümde “ Vergisi ve KDV’den muaf/istisna olduğu”nun yer aldığını varsayalım.

X firmasının Teşvik belgesi kapsamında yapacağı yatırım malı, makine ve teçhizat ithali, Gümrük vergisi, İlave gümrük vergisi ve Katma Değer Vergisi’nden istisnadır/muaftır.

KDV Genel Uygulama Tebliğine göre: {{3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun (13/d) maddesinde, yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri ile yazılım ve gayri maddi hak satış ve kiralamalarının KDV’den istisna olduğu hükme bağlanmış olup, bu istisna uygulamasına ilişkin usul ve esaslar aşağıda belirlenmiştir.

Kapsam: 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde makine ve cihazlar; Üretimde kullanılan her türlü makine ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçla kullanılan taşıma gereçleri şeklinde tanımlanmıştır. Söz konusu istisna uygulaması bakımından da makine ve teçhizat, amortismana tabi iktisadi kıymet niteliği taşıyan ve mal ve hizmet üretiminde kullanılan sabit kıymetleri ifade etmektedir.

– Bir malın istisnadan yararlanabilmesi için, öncelikle yatırım teşvik belgesi eki listede yer alması ve makine-teçhizat niteliğinde olması, bu makine-teçhizatın kullanıldığı faaliyetlerin tamamen veya kısmen indirim hakkı tanınan işlemlerden oluşması gerekmektedir.

Teşvik belgesinde yer alsa dahi, KDV mükellefiyeti bulunmayanlar ile makine-teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak mükelleflere yapılacak teslimlerde istisna uygulanmaz. Aynı şekilde, KDV mükellefiyeti olmayan veya makine-teçhizatı münhasıran indirim hakkı tanınmayan işlemlerde kullanacak olanlar tarafından bu malların ithalinde, teşvik belgesinde aksine bilgiler bulunsa bile KDV uygulanır. Makine ve teçhizatın, indirim hakkı bulunan işlemlerde kullanıldığı, hâlihazırda yapılan faaliyetin niteliği ve alınan makine-teçhizatın kullanılacağı işlemlerin KDV açısından indirim hakkı tanınan işlemler olduğu, mükellef tarafından tevsik edilmesi gerekir.

Örnek 4: Yukarıda (Örnek 3’de) yer alan X firmasının, tuz ve türevleri işleme tesisleri için Yatırım teşvik belgesi aldığını, söz konusu teşvik belgesinin Özel şartlar bölümümde “ Vergisi ve KDV’den muaf/istisna olduğu”nun yer aldığını varsayalım.

X firmasının Teşvik belgesi kapsamında yapacağı yatırım malı, makine ve teçhizat ithali, iç piyasadan satın alınması, Yurt içinden veya Yurt dışından kiralanması Gümrük vergisi, İlave gümrük vergisi, KKDF ve Katma Değer Vergisi’nden istisnadır/muaftır.

Sarf malzemeleri ve yedek parçalar ile hizmet üretiminde doğrudan ve zorunlu olarak kullanılanlar dışındaki masa, sandalye, koltuk, dolap, mefruşat gibi demirbaşlar makine ve teçhizat niteliğinde olmadığından istisna kapsamına girmez. Taşıt araçları da makine ve teçhizat kapsamına girmez. Bu nedenle otomobil, panel, arazi taşıtı, otobüs (Belediyeler ve İl Özel İdareleri ile bunların bağlı kuruluşları ve hisselerinin tamamına sahip oldukları şirketlerce şehir içi yolcu taşımacılığında kullanılmak üzere iktisap edilecek olanlar hariç), minibüs, kamyonet, kamyon, treyler ve çekici (Euro normlarına uygun yeşil motoru haiz olan çekiciler hariç) gibi taşıt araçları istisnadan faydalanamaz.

Ancak; Yüklü ağırlığı 45 tonu geçen offroadtruck tipi kamyonlar ile karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar, madencilikte kullanılan damperli kamyonlar, mikserli kamyonlar (beton pompası, silobas vb. monteli olanlar dahil), frigorifik kamyonlar, semi veya frigorifik treylerler, forkliftler, iş makineleri, vinçler, tarım makineleri ve benzerlerinin teslimi ve ithali istisna kapsamındadır.

Hastane yatırımlarına ilişkin teşvik belgelerinde yer alan ambulanslar, hastane yatırımları bakımından makine ve teçhizat niteliğinde olduklarından, bunların tesliminde de istisna uygulanır.

Ayrıca, yalnızca havaalanlarında yolcuları terminalden uçağa ve uçaktan terminale taşımak için kullanılan ve trafiğe çıkmayan apron otobüsü teslimleri de yukarıda belirtilen şartları taşımaları ve apron dışında taşımacılık işi yapmamaları kaydıyla, bu istisna kapsamında değerlendirilir.

Teşvik belgesi eki listelerde yer alan ve teşvik belgesi sahibi mükellefe bir bütün halinde teslimine teknik olarak imkân olmadığı için yatırım mahallinde kurulumu, montajı gerçekleştirilen makine-teçhizat istisna kapsamındadır. Bu uygulamada, bizzat teslimi yapan mükellef tarafından yatırım mahallindeki kurulum ve montaj işleri, teslimden ayrı olarak fiyatlandırılmadığı sürece hizmet olarak değerlendirilip istisna dışında tutulmaz, istisna kurulum ve montaj dâhil toplam bedele uygulanır. Ancak, kişisel görüşümüze göre; Kurulum ve montaj işlemleri ve işçiliği ayrı bir kalem olarak veya ayrı bir faturada gösterilmesi durumunda ise genel KDV oranı üzerinden KDV’ye tabidir.

Örnek 5: Afyon Karahisar’ın İsçehisar ilçesinde çeşitli doğal taşlardan ve granitten mamul çeşitli fayans ve karo üretimi yapan A firmasının, mevcut üretim kapasitesini artırmak, yeni bir üretim bandı kurmak için Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında İtalya’da mukim B firmasından sanayi tesisi (çeşitli makine, teçhizat, ekipman ve kalıplar) satın aldığını ve ithalata müteakip söz konusu sanayi tesisinin inşa, kurma, montaj giderleri de dahil toplam 1.500.000-EUR bedel ödediğini, inşa, kurulum, montaj giderleri tutarının gerçekte toplam 75.000-EUR olmasına karşın, ilgili satış sözleşmesinde ve/veya satış faturasında ayrı bir kalem, ayrı bir gider olarak gösterilmediğini ve ithalatı yapılan sanayi tesisinin (çeşitli makine, teçhizat ve kalıpların) fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilemediğini, bu fiyata dahil olduğunu varsayalım. Söz konusu inşa, kurulum, montaj giderleri olan 75.000-EUR tutar, bahse konu ithal eşyasının fiilen ödenen veya ödenecek fiyatından ayırt edilemediği, esas eşya ile birlikte bir bütün olarak değerlendirdiği (1.500.000-EUR içinde olduğu) için ithalat eşyasının gümrük kıymeti ilgili SDGB’de 1.500.000-EUR beyan edilip, gümrük/ithalat vergileri de 1.500.000-EUR üzerinden tahakkuk edilmesi, yapılan ithalat Yatırım teşvik belgesi kapsamında olduğu için söz konusu eşyalar Gümrük vergisi, İlave gümrük vergisi, KKDF ve KDV’den istisnadır.

Örnek 6: Beşinci örneğimizdeki ithal eşyamıza ilişkin olarak yapılan inşa, kurulum, montaj vb. giderlerinin ilgili satış faturasında ve/veya sözleşmede ayrı bir kalem, ayrı bir gider olarak gösterildiğini ve bu giderlerin toplam 75.000-EUR olduğunu varsayalım. Bu durumda, söz konusu eşyalarımızın gümrük kıymeti 1.425.000-EUR olacağı için eşyaların ithaline ilişkin SDGB’de 1.425.000-EUR tutar üzerinden beyan, tescil ve gümrük/ithalat vergileri 1.425.000-EUR üzerinden tahakkuk ettirilecek (yapılan ithalat Yatırım teşvik belgesi kapsamında olduğu için söz konusu eşyalar Gümrük vergisi, İlave gümrük vergisi ve KDV’den istisna olacaktır.) İnşa, kurulum, montaj giderleri olan 75.000-EUR hizmet ithalatı için ise; İthalatçı A firması tarafından, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 1, 6, 8, 9, 10 ve 24.maddeleri, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat hükümleri gereği, ilgili vergi dairesine sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV Beyannamesiyle beyanda bulunularak, tekabül eden KDV’nin ödenmesi gerekir. (KDV Kanunu’nun 29.maddesi, KDV Genel Uygulama Tebliği ve ilgili diğer mevzuat gereği, sorumlu sıfatıyla 2 Nolu KDV beyannamesi ile beyan edilen KDV, vergi sorumluları (ilgili gelir veya kurumlar vergisi mükellefleri) açısından yüklenilen vergi niteliğinde olup, söz konusu KDV’nin aynı dönem içinde mükellef sıfatıyla verilen 1 No.lu KDV beyannamesi ile  indirime konu yapılabilir). 

Ayrıca; Söz konusu giderler, genelde, bu hizmetleri yerine getiren işçi, usta, ustabaşı, teknik eleman, tekniker, mühendis vb. kişilere ödenen ücretler (serbest meslek kazancı) şeklinde karşımıza çıktığı için 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (Stopaj) hükümleri, ilgili “ÇVÖA” hükümleri, ilgili kişilerin bir yıl içinde toplam 183 günden fazla Türkiye’de kalıp kalmadıkları, vb. hususları dikkate alınarak stopaj açısından da incelenip değerlendirilmesi, varsa tekabül eden stopajın da ithalatçı P firmasınca, ilgili vergi dairesine Muhtasar Beyanname ile beyan edilerek ödenmesi gerekir. 

Öte yandan; Teşvik belgeli yatırım mallarına teslimden ayrı olarak verilen tadil, bakım, onarım gibi hizmetler ile başka mükelleflerden alınan (teslimi yapan mükellef tarafından alt yüklenicilerden alınan ve bedeli yatırım teşvik belgesi sahibi mükellefe ayrıca yansıtılanlar dahil) kurulum, montaj ve benzeri hizmetler istisna kapsamında değerlendirilmez. Yani KDV’ye tabidir.

Örnek 7: Yukarıda (Örnek 5’te) yer alan A firmasının, Teşvik belgeli yatırım mallarına teslimden ayrı olarak verilen tadil, bakım, onarım gibi hizmetler ile başka mükelleflerden alınan (teslimi yapan mükellef tarafından alt yüklenicilerden alınan ve bedeli yatırım teşvik belgesi sahibi mükellefe ayrıca yansıtılanlar dahil) kurulum, montaj ve benzeri hizmetler istisna kapsamında değerlendirilmez. Yani, KDV’ye tabidir.

Yatırım teşvik belgesi kapsamında temin edilen makine ve teçhizatın, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın izin ve onayı ile yatırım teşvik belgesi sahibi bir başka mükellefe, bu mükellefin sahip olduğu yatırım teşvik belgesi eki listede aynı makine ve teçhizatın yer alması şartıyla istisna kapsamında devri mümkündür. Yatırım teşvik mevzuatı çerçevesinde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın onay ve iznine tabi olmayan devir ve satışlarda, onay ve izin aranmaz.

Yatırım teşvik belgesinin süresinin bitmesi nedeniyle Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na süre uzatma talebinde bulunulması ve talebin olumlu karşılanmış olması halinde, süre bitim tarihi ile ilave yatırım süresinin verildiği tarih arasında (ara dönemi kapsayacak şekilde süre verilmiş olması kaydıyla) süre uzatımı yapılan yatırım teşvik belgesine dayanılarak alınan makine ve teçhizatlar da istisna kapsamındadır.

Yatırım teşvik belgesinin düzenlenmesinden önce, satın alınan makine ve teçhizatlar bakımından istisna uygulamasından yararlanılması mümkün değildir. Yatırım teşvik belgesinin düzenlenmesinden önce istisna kapsamında teslim edilen makine ve teçhizata ilişkin KDV satıcıdan aranır.

– Teşvik belgesi eki listede yer alan set, ünite, sistem, takım ve benzerini oluşturan makine ve teçhizat teslimlerinde de bu istisna kapsamında işlem tesis edilir. Set, ünite, sistem, takım ve benzerini oluşturan muhtelif makine ve teçhizatın kısmi teslimleri de istisna kapsamındadır.

3065 sayılı Kanunun 6745 sayılı Kanunla değişik geçici 30 uncu maddesinde; 31/12/2023 tarihine kadar uygulanmak üzere, yatırım teşvik belgeleri kapsamında asgari 500 milyon Türk Lirası tutarında sabit yatırım öngörülen yatırımlara ilişkin inşaat işleri nedeniyle yüklenilen ve takvim yılı sonuna kadar indirim yoluyla telafi edilemeyen katma değer vergisi, izleyen yıl talep edilmesi halinde belge sahibi mükellefe iade olunur. Teşvik belgesine konu yatırımın tamamlanmaması halinde, iade edilen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanarak iade tarihinden itibaren gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir. Bu vergiler ve cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun meydana geldiği tarihi takip eden takvim yılıbaşında başlar.

İstisna, münhasıran söz konusu yatırımlar kapsamındaki inşaat taahhüt işi, nakliye, hafriyat ve benzeri inşa işlerine ilişkindir. Yatırımı yapanların söz konusu inşaat işlerinde kullanılan mal alımları da bu kapsamda değerlendirilir. Dolayısıyla söz konusu istisna inşaat işlerine ilişkin olmak koşuluyla hem hizmet hem de mal alımlarını kapsamaktadır.

Bu istisna, verginin önce uygulanıp sonra iade edilmesi şeklinde düzenlenmiş olup, istisna kapsamında değerlendirilen mal ve hizmet alımlarında genel hükümler çerçevesinde KDV uygulanır. Dolayısıyla yatırımı yapana teslim veya hizmet yapanların KDV istisnası uygulamaları mümkün değildir.Yatırımı yapan belge sahibi mükellefler tarafından inşaat işlerine ilişkin bu şekilde yüklenilen vergiler, ilgili dönemde indirim konusu yapılır. Söz konusu mükelleflerin bu şekilde yüklenip indirim hesaplarına dahil ettikleri vergilerin öncelikle indirim yoluyla telafi edilmesi gerekmektedir. İlgili takvim yılı sonuna kadar indirim yoluyla telafi edilemeyen KDV ise izleyen yıl talep edilmesi kaydıyla iade konusu yapılır.

– 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun geçici 37.maddesinde: “İmalat sanayiine yönelik yatırım teşvik belgesi kapsamında; a) Asgari 50 milyon Türk Lirası tutarında sabit yatırım öngörülen yatırımlara ilişkin inşaat işleri nedeniyle 2017 ve 2018 yıllarında yüklenilen ve 2017 ve 2018 yıllarının altı aylık dönemleri itibarıyla indirim yoluyla telafi edilemeyen katma değer vergisi altı aylık dönemleri izleyen bir yıl içerisinde,

b) 50 milyon Türk Lirası tutarına kadar sabit yatırım öngörülen yatırımlara ilişkin inşaat işleri nedeniyle 2017 ve 2018 yıllarında yüklenilen ve 2017 ve 2018 yılları sonuna kadar indirim yoluyla telafi edilemeyen katma değer vergisi izleyen yıl içerisinde, talep edilmesi halinde belge sahibi mükellefe iade olunur. Teşvik belgesine konu yatırımın tamamlanmaması halinde, iade edilen vergiler, vergi ziyaı cezası uygulanarak iade tarihinden itibaren gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir. Bu vergiler ve cezalarında zamanaşımı, verginin tarhını veya cezanın kesilmesini gerektiren durumun meydana geldiği tarihi takip eden takvim yılı başında başlar }}. KDV Genel Uygulama Tebliği.

– Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığından alınan 11/11/2010 tarih ve 102142 sayılı yazıda da belirtildiği üzere: 3065 sayılı KDV Kanununun 13/d. maddesi uyarınca, yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamında yapılan makine ve teçhizat teslimlerinin KDV’den müstesna olduğu, anılan maddede yer alan parantez içi hükmüyle de, söz konusu yatırımın, Yatırımın teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmemesi halinde, zamanında alınmayan verginin alıcıdan vergi ziyaı cezası uygulanarak gecikme faizi ile birlikte tahsil edileceğinin belirtildiği anlaşılmaktadır. KDV Kanununun 13/d maddesinin parantez içi hükmünün, yurt içi teslimler bakımından geçerli olduğu (Yurt içi teslimlere uygulanmasının gerektiği), Teşvik belgesi sahibi mükelleflerin gerçekleştirdiği ithalatlara ait tahsil edilmeyen KDV’nin geri alınmasına yönelik işlemler ise, Gümrük mevzuatı çerçevesinde (Yatırım teşvik belgesi kapsamında ithal edilen ancak teşvik belgesinin iptal edilmesi nedeniyle, istisna uygulanmış katma değer vergisinin KDV Kanununun 48.maddesi uyarınca, Gümrük Kanunundaki esaslara göre) tahsil edilmesi gerekmektedir (Gümrükler Kontrol Genel Müdürlüğü’nün 06.12.2010 tarih ve 14543 Sayılı Yazısı).

Örnek 8: İzmir/Aliağa’da demir-çelik sektöründe faaliyet D firmasının, Yatırım teşvik belgesi kapsamında Uzakdoğu’dan haddehane ve eritme fırını ithalatı yaptığını, eşyaların bedelinin 10.000.000-USD olduğunu, normal ithalatta eşyalar için % 5 Gümrük Vergisi (GV), % 18 KDV, % 10 İlave Gümrük Vergisi (İGV) ile % 20 ÖTV  bulunduğunu varsayalım.

Yatırım teşvik belgesi ithalat olduğu için GV, İGV, KKDF ve KDV alınmaz (istisna). Ama, 2.000.000-USD (karşılığı TL) ÖTV tahsil edilir.

c) Damga Vergisi ve Harç İstisnası:

– Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarına ilişkin olarak yatırım teşvik belgesi sahibi yatırımcılarla bu malların üreticileri ve tedarikçileri arasında düzenlenen kâğıtlar, münhasıran yatırım döneminde belge kapsamındaki yatırıma yönelik gayri maddi hakların kiralanması ve satın alınmasına ilişkin düzenlenen kâğıtlar, belge kapsamında sabit kıymet yatırımlarının imal ve inşasına yönelik düzenlenen sözleşmeler, taahhütnameler, teminatlar ve bu mahiyetteki kâğıtlar ile söz konusu yatırımlara yönelik danışmanlık ve teknik müşavirlik hizmetlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlar 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na göre Damga Vergisinden istisnadır.

– Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlarla belirlenen yüksek ve orta-yüksek teknolojili sanayi sınıfında yer alan ürünlerin imalatına ilişkin olarak imalatçılar ile tedarikçileri arasında mal ve hizmet alımı nedeniyle düzenlenen kâğıtlar 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na göre Damga Vergisinden istisnadır.

– Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yer alan yatırım mallarına ilişkin olarak Yatırım Teşvik Belgesi sahibi yatırımcılarla bu malların üreticileri ve tedarikçileri arasında düzenlenen kâğıtlar, münhasıran yatırım döneminde belge kapsamındaki yatırıma yönelik gayri maddi hakların kiralanması ve satın alınmasına ilişkin düzenlenen kâğıtlar, belge kapsamında sabit kıymet yatırımlarının imal ve inşasına yönelik düzenlenen sözleşmeler, taahhütnameler, teminatlar ve bu mahiyetteki kâğıtlar ile söz konusu yatırımlara yönelik danışmanlık ve teknik müşavirlik hizmetlerine ilişkin düzenlenen kâğıtlarla ilgili işlemler 492 sayılı Harçlar Kanunu’na göre bu Kanunda yazılı harçlardan müstesnadır.

– İleri teknolojiye sahip ve teknoloji transferi sağlayacak yurt dışında yerleşik şirketlerin satın alınması ile bu alımlara yönelik mali ve hukuki danışmanlık hizmeti alımına ilişkin düzenlenen kâğıtlarla ilgili işlemler 492 sayılı Harçlar Kanunu’na göre bu Kanunda yazılı harçlardan müstesnadır.

– Yatırımlarda Devlet yardımları hakkında kararlarla belirlenen yüksek ve orta-yüksek teknolojili sanayi sınıfında yer alan ürünlerin imalatına ilişkin olarak imalatçılar ile tedarikçileri arasında mal ve hizmet alımı nedeniyle düzenlenen kâğıtlarla ilgili işlemler 492 sayılı Harçlar Kanunu’na göre bu Kanunda yazılı harçlardan müstesnadır.

d) Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu İstisnası:

88/12944 sayılı Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu Hakkında Kanan’ın 4.maddesinin 14.fıkrasına göre; Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında yapılan ithalat (Vadeli Akraditif, Kabul Kredili Akraditif ve Mal Mukabili Ödeme şekillerine göre yapılan ithalat) ve bu belge kapsamında kullanılan 2 yıldan uzun vadeli kredilerden KKDF kesintisi yapılmaz.

Kerim Çoban
Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi

© Çoban Gümrük Denetim Danışmanlık. Tüm Hakları Saklıdır. Powered by Maple Yazılım.